پاسخ:
از ديدگاه قرآن، خداوند متعال در سوره اسراء مي‌فرمايد: «يوم ندعوا كل اناس بامامهم فمن اوتي كتابه بيمينه فاولئک يقرئون كتابهم و لا يظلمون فتيلا» [1]؛ «روزي كه هر گروهي را به توسط امامشان مي‌خوانيم كساني كه نامه عملشان به دست راستشان داده شود آن را با شادي و سرور مي‌خوانند و به قدر رشته شكاف هسته خرمايي به آنان ستم نمي‌شود.»
مفاد آيه اين است كه از هر كس در روز قيامت، از امام به حق سؤال مي‌شود، اگر معترف و معتقد به آن بوده، رستگار خواهد شد و نامه عملش را به دست راست او مي‌دهند. لذا بايد در هر زماني امامي واجب الاطاعة وجود داشته باشد. امامي كه بدون معرفت و متابعت از او فلاح و رستگاري هرگز در قيامت براي انسان نخواهد بود و لذا در روايات مي‌خوانيم كه پيامبراکرم (صلي الله عليه و آله)، فرمود: «من مات لا يعرف امامه مات ميتة جاهلية» [2]؛ «هر كس بميرد در حالي كه امامش را نشناخته باشد، به مرگ جاهليت از دنيا رفته است.»
از آنجا كه وظيفه هر شخصي متابعت از حق و حقيقت است، پس بايد در هر زماني امام به حق و حقيقت موجود باشد تا مردم با اراده و اختيار او را به عنوان رهبر خود برگزينند و با پيروي از او از جمله اصحاب يمين گردند.
از آنجا كه لوح محفوظ يكي است و اختصاص به طايفه‌اي دون طايفه‌اي ديگر ندارد، لذا نمي‌توان کلمه «امامهم» در آيه را حمل بر لوح محفوظ نمود.
همچنین ممكن نيست كه مقصود از كلمه «امام» در آيه، كتاب هر قومی باشد؛ زيرا آيه شامل همه انسان‌ها از اول خلقت تا آخر خلقت است در حالي كه اولين كتاب مشتمل بر شريعت، كتاب نوح است و قبل از او كتابي اين چنين بر مردم نازل نشده است.
سيوطي از علمای اهل‌سنت، به سندش از رسول خدا (صلي الله عليه و آله)، در ذيل آيه فوق نقل كرده كه آن حضرت، فرمودند: «يدعي كل قوم بامام زمانهم و كتاب ربهم و سنة نبيهم» [3]؛ «هر قومي به امام زمانش و كتاب پروردگارش و سنت پيامبرش محشور خواهد شد.»
همچنین از ابن عباس نقل كرده كه مقصود از امام در آيه شريفه فوق، امام هدايت و امام ضلالت است.
مرحوم شیخ كليني نیز از امام باقر (عليه السلام) نقل كرده كه آن حضرت، فرمود:
«لما نزلت هذه الآية: «يوم ندعو كل اناس بامامهم»، قال: المسلمون يا رسول الله! الست امام الناس كلهم اجمعين؟ قال: فقال رسول الله (صلي الله عليه و آله): انا رسول الله الي الناس اجمعين و لكن سيكون من بعدي ائمة علي الناس من الله من اهل بيتي يقومون في الناس فيكذبون» [5]؛ «زماني كه آيه «يوم ندعو كل اناس بامامهم» نازل شد، مسلمانان عرض كردند: اي رسول خدا، آيا شما امام همه مردم نيستي؟ حضرت فرمود: من فرستاده خدا به سوي همه مردمم، ولي زود است كه بعد از من اماماني از اهل بيتم بيايند، آنان در بين مردم قيام خواهند نمود ولي تكذيب مي‌شوند ...»
بشر بن غالب از امام صادق (عليه السلام) درباره آيه «يوم ندعوا...» سؤال كرد، حضرت فرمود: امام دعا الي هدي فاجابوه و امام دعا الي ضلالة فاجابوا اليها، هولاء في الجنة و هولاء في النار و هو قوله عزوجل: «فريق في الجنة و فريق في السعير» [6]؛ «امامي است كه مردم را به هدايت دعوت كرده و مردم نيز او را اجابت نموده‌اند و امامي است كه مردم را به ضلالت دعوت كرده و او را اجابت نموده‌اند. آنان در بهشت و اينان در دوزخند و اين است قول خداوند عزوجل «فريق في الجنة و فريق في السعير».
پي‌نوشتها:
[1]. سوره اسراء ، آيه 71.
[2]. کلینی، كافي، ج 2 ، ص 19.
[3]. سیوطی، درالمنثور، ج 4 ، ص 194.
[4]. سیوطی، درالمنثور، ج 4 ، ص 194.
[5]. کلینی، كافي، ج 1 ، ص 215.
[6]. مجلسی، بحارالانوار، ج 44 ، ص 313؛ تفسير كنزالدقائق، ج 5 ، ص 569.
منبع: موعود شناسي و پاسخ به شبهات، علي اصغر رضواني، انتشارات مسجد مقدس جمكران
