مقدمه:
توقيع، در لغت به معناي «امضاء، نامه و فرمان» و در اصطلاح حدیثی به معنای «بخشي از نوشته‌هاي ائمّه اطهار عليهم السلام» است . بيشتر توقيعات از سوي امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) صادر گرديده است. واژه توقیع نخستین بار در روایتی از امام کاظم (علیه السلام) به معنای یادداشتی که امام در زیر یک نامه نوشته دیده شده‌است. امروزه وقتي سخني از «توقيع» به ميان مي‌آيد، ذهن به توقيعات حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) منصرف مي‌گردد.
ارسال توقیعات برای شیعیان، معمولاً توسط وکلای امام صورت می‌گرفت. نواب اربعه امام عصر وکیلانی در شهرهای مختلف داشتند که توقیعات از طریق آنها انتشار می‌یافت.
در کتاب «کمال الدين و تمام النعمة» شيخ صدوق، «الغیبة» شيخ طوسي، «الاحتجاج علی اهل اللجاج» طبرسي و «بحارالانوار» مجلسي، حدود هشتاد توقيع از سوي امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل شده است که محتواي آنها، برخي خطاب به سفرا و نواب خاص است و برخي خطاب به علماء و فقهاست. برخي در پاسخ به سؤالات است و برخي در تکذيب کساني است که به دروغ ادعاي امامت يا نيابت از طرف آن حضرت را داشتند.
آنچه در پي می‌آيد توصيه‌هايي است كه امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خطاب به شيعيان و پيروان اهلبيت (علیهم السلام) فرموده‌اند.
توصيه‌های امام در (توقيع به شيخ مفيد)
به راستي، چقدر به اينها عمل مي‌كنيم؟!
۱. از خداوند (جل جلاله)بترسيد و تقوا پيشه كنيد.
۲. به ما در بيرون آوردن شما از فتنه و امتحاني كه بر شما روي آورده است كمک كنيد.
۳. عهد مي‌كنم كه هر كدام از شيعيان كه راه تقوا را در پيش گيرد و هر آنچه كه لازم است (و حق خداست) از مال خود خارج كند، از فتنه گمراه‌كننده و رنجهاي ظلماني در امان باشد.
۴. هر كدام از شيعيان، در بخشش اموالي كه خداوند به او داده به كساني كه خداوند فرمان داده است بخل ورزد، در دنيا و آخرت زيانكار خواهد بود.
۵. اگر شيعيان ما در وفا نمودن به عهد و پيماني كه از ايشان گرفته شد، همسو و يكدل شوند، ديدار ما از ايشان به تأخير نخواهد افتاد.
۶. ظهور ما به تأخير نيفتاده مگر به سبب اعمال ناپسندي كه از ايشان سر مي‌زند و خبر آنها به ما مي‌رسد.
توصيه‌های امام در (توقيع به ابن ابي‌غانم قزويني و جماعتي از شيعيان)
۷. از خدا بترسيد و از ما اطاعت كنيد و از راه راست منحرف نگرديد.
۸. نيّت خود را ـ مطابق سنّت آشكاري كه به شما گفتم ـ با دوستي، به سوي ما برگردانيد.
توصيه‌های امام در (توقيع به اسحاق بن يعقوب)
۹. اموال شما (خمس و زكات) را قبول نمي‌كنيم مگر اينكه پاک و طاهر باشد... هر كس مي‌خواهد عمل كند و هر كه نخواهد نكند؛ چرا كه ما به آنچه شما داريد، نيازي نداريم.
۱۰. ظهور و فرج در دست خداست و كساني كه وقت رأي آن تعيين ميكنند «دروغگو » هستند.
۱۱. در مسائلي كه روي مي‌دهد به فقهاء مراجعه كنيد، زيرا كه ايشان حجّت من بر شمايند و من حجّت خدايم بر ايشان.
۱۲. منتفع شدن از من در ايّام غيبتم، مانند استفاده از خورشيد است زماني كه ابر روي آن را پوشانده باشد.
۱۳. درباره چيزهايي كه به درد شما نمي‌خورد سؤال نكنيد و در دانستن چيزهايي كه از دانستن آنها معاف شده‌ايد خود را به سختي نياندازيد.
۱۴. براي تعجيل فرج بسيار دعا كنيد، چرا كه همين فرج شماست.
توصيه‌های امام در (توقيع به محمد بن جعفر اسدي)
۱۵. هر كس بدون اجازه ما در اموال مربوط به ما (خمس، زكات و وقف) تصرف كند، از جمله ظالمين است و ما در روز قيامت شاكي او خواهيم بود.
توصيه‌های امام در (توقيع به محمد بن ابراهيم بن مهزيار)
۱۶. آيا نمي‌دانيد كه خداوند از زمان حضرت آدم تا حال، براي مردم ملجأ و پناهي قرار داده كه به ايشان پناه برند و راهنماياني تعيين كرده كه به سبب آنها هدايت يابند. هر زمان كه نشانه‌اي از آنان پنهان شد، نشانه ديگر آشكار گرديد و هر وقت كه ستاره‌اي از ايشان غروب كرد فستاره ديگر طلوع نمود و وقتي كه خداي عزوجل امام حسن عسكري (علیه السلام) را به سوي خود برد گمان ننماييد كه واسطه ميان خود و مخلوقاتش را قطع نموده است. هرگز چنين چيزي نشده و نخواهد شد تا وقتي كه قيامت برپا شود.
توصيه‌های امام در (توقيع به عمري و پسرش)
۱۷. آيا نمي‌دانيد كه روي زمين از حجّت خدا خالي نمي‌گردد، خواه آن حجّت، ظاهر باشد و خواه پنهان.
۱۸. مردم پيروي از خواهشهاي نفساني را از خود دور كنند و همانگونه كه (پيش از غيبت) رفتار مي‌نمودندف رفتار كنند و امري كه از آنان پوشيده و پنهان شده است را جستجو ننمايند ... و بدانند كه حق با ما و در نزد ماست.
منبع توصيه‌ها :
علامه محمد باقر مجلسی، مهدی موعود، ترجمه حسن بن محمد ولی ارومیهای؛ قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۰؛ ج ۲.
