در این سوره چهار آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 20ـ 24ـ 64ـ102

«و يقولون لولا أنزل عليه آية من ربي فقل انما الغيب  لله فانتظروا إنى معكم من المنتظرين».[1]

مى‌گويند: چرا معجزه‌اى از پروردگارش بر او نازل نمى‌شود؟ بگو، غيب (و معجزات) براى خدا (و به فرمان او) است. شما در انتظار باشيد؛ من هم با شما از منتظرانم.

يحيى بن ابوالقاسم، گويد: امام جعفر صادق (عليه السلام) در تفسير اين آيه فرمود: «مراد از (الغيب)، حجت قائم (عليه السلام) می‌باشد». [2]

«حتى اذا اخذت الارض زخرفها و ازينت و ظن اهلها أنهم قادرون عليها أتها أمرنا ليلا او نهارا». [3]

تا زمانى كه روى زمين زيبايى خود را (از آن) گرفته و تزيين مى‌گردد و اهل آن مطمئن مى‌شوند كه مى‌توانند از آن بهره‌مند گردند (ناگهان) فرمان ما شب هنگام يا در روز (براى نابودى آن) فرا مى‌رسد.

مفضل بن عمر از امام صادق (عليه السلام) پيرامون اين آيه شريفه، روايتى نقل مى‌كند كه حضرت فرمود: «يعنى قيام حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) با شمشير مى‌باشد». [4]

«لهم البشرى فى الحياة الدنيا و في الاخرة.» [5]

در زندگى دنيا و آخرت شاد (و مسرور) هستند

از امام باقر (عليه السلام) درباره تفسير اين آيه آمده: «به اين دسته از مؤمنين مژده و بشارت به قيام حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف) و ظهورش داده مى‌شود و همين طور بشارت قتل دشمنانشان و نجات و رستگارى در آخرت و ورود در جمع آل محمد (عليهم السلام) در كنار حوض كوثر مى‌دهند».[6]

«قل فانتظروا إنى معكم من المنتظرين» [7]

بگو شما انتظار بكشيد، من نيز با شما انتظار مى‌كشم.

امام هشتم حضرت رضا (عليه السلام) فرمود:

«به راستى كه انتظار فرج (قائم)، خود فرج است». [8]

پي‌نوشت:

[1]. يونس آيه 20

[2]. الف ) ينابيع الموده ص 424 - ب ) بحار الانوار ج 51 ص 52 - ج ) غايه المرام  ص 734

[3]. يونس ايه 24

[4]. غايه المرام ص 734

[5]. يونس آيه 64

[6]. تفسير صافي ج 2 ص 410

[7]. يونس آيه 102

[8]. الف) تفسير صافي ج 2 ص 428 - ب ) الميزان ج 10 ص 572 - ج ) تفسير فرات ابن ابراهيم كوفي  ص 193

در این سوره سه آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 62- 82-83

«أمن يجيب المضطر اذا دعاه و يكشف السوء و يجعلكم خلفاء الأرض» [1]

چه كسى است كه دعاى گرفتار را اجابت مى‌كند و گرفتارى را بر طرف مى‌سازد و شما را زمامداران زمين قرار مى‌دهد؟

امام صادق (عليه السلام) در تفسیر این آیه، فرمود:

اين آيه درباره قائم آل محمد (عليه السلام) نازل شد، به خدا سوگند (مضطر) اوست كه در مقام ابراهيم دو ركعت نماز مى‌خواند و خداى عزوجل را مى‌خواند، پس او اجابتش مى‌فرمايد و در زمين او را خليفه مى‌سازد». [2]

«و اذا وقع القول عليهم أخرجنا لهم دابة من الأرض تكلمهم أن الناس كانوا باياتنا لايوقنون» [3]

هنگامى كه فرمان عذاب آنها رسد (و در آستانه رستاخيز قرار گيرند) جنبده‌اى را از زمين براى آنها خارج مى‌كنيم كه با آنها تكلم مى‌كند و مى‌گويد: مردم به آيات ما ايمان نمى‌آورند.

مرحوم شیخ طبرسى از پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) روايت كرده كه حضرت فرمود:

«آن جنبده، چون ظاهر شود، عصاى موسى و انگشتر سليمان با اوست، با انگشتر، روى مؤمنين را نقش و مهر كند و با عصا، بينى كفار را بشكند و چون مردم در محضرش (بين كوه صفا و كعبه) جمع شوند، مؤمن و كافر را از يكديگر تميز داده و بشناسد و بر چهره مؤمنين مى‌نويسد، اين شخص، مؤمن است و بر چهره كافر مى‌نويسد اين شخص، كافر است».[4]

هفده روايت در تفسير برهان پيرامون (دابه) ذكر شده است، و ما جهت اختصار به يک روايت  اكتفا نموديم، و اينها از نشانه‌هاى حتمى پيش از ظهور و خروج حضرت مهدى آل محمد ارواحنا له الفداء مى‌باشد كه آشكار خواهد شد.

«و يوم نحشر من كل امة فوجا» [5]

روزى را كه ما از هر امتى، گروهى را محشور مى‌كنيم، به خاطر بياوريد.

امام صادق (عليه السلام) در تفسیر این آیه، فرمود:

«گروهى از عوام مى‌گويند: اين آيه، مربوط به روز قيامت است. نه، آيا گروهى را خدا محشور مى‌كند و ديگران را مى‌گذارد، خير اين چنين نيست، بلكه اين آيه شريفه، مربوط به مسئله رجعت است». [6]

آرى مسئله رجعت از ضروريات مذهب شيعه بوده و منكر آن از ايمان خارج است. روايات مربوط به رجعت، متواتر است و كتابهايى كه در برگيرنده مسئله رجعت است، بسيار مى‌باشد.

مفضل بن عمر روايت كرده، كه امام صادق (عليه السلام) در معناى آيه «و يوم نحشر من كل امة فوجا»، فرمود:

«هيچ مؤمنى نيست كه كشته شود، مگر آن كه در موقع رجعت به دنيا برگردد تا به مرگ طبيعي بميرد و كسى جز مؤمن خالص و يا كافر مطلق به دنيا رجعت نمي‌كند».[7]

آرى مسئله رجعت از نظر قرآن و مكتب اهل بيت (عليه السلام) امری قطعی و محرز است. رجعت انبياء و امامان معصوم و مؤمنان، جهت يارى حضرت قائم (عليه السلام) است.

پي‌نوشت:

[1]. نمل آيه 62

[2]. الف ) الميزان ج 15 ص 613 - ب )بحار الانوار ج 51 ، ص 48

[3]. نمل آيه 82

[4]. الف ) تفسير جامع ج 5 ، ص 134 - ب) تفسير برهان ج 3 ص 217

[5]. نمل آيه 83

[6]. تفسير قمي ، ج 3 ص 130

[7]. تفسير جامع ، ج 5 ص 137

[8]. سوره قصص ، آيه 85

در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 108- 110

«قل هذه سبيلى ادعوا الى الله على بصيرة أنا و من اتبعني» [1]

بگو اين راه من است كه من و پيروانم با بينائى، همه مردم را به سوى خدا دعوت مى‌كنيم.

امام باقر (عليه السلام) در تفسير اين آيه فرمود: «مقصود رسول الله (صلي الله عليه و آله) و اميرالمؤمنين و جانشينان بعد از او هستند» .[2]

عبدالله بن عباس می‌گوید: پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرمود:

«به درستى كه جانشينان و اوصيا و حجت‌هاى الهى بر مردم بعد از من، 12 نفرند. اول آنان، برادرم و آخرينشان، پسرم مى‌باشد، پرسيدند؛ يا رسول الله، برادرتان كيست؟ حضرت فرمود: على بن ابى طالب. سؤال شد، پسرتان كيست؟ حضرت فرمود: مهدى و او كسى است كه دنيا را پر از عدل و داد خواهد كرد، پس از آن كه از جور و ستم و تجاوز پر شده باشد. سپس فرمود: سوگند به كسى كه مرا به حق پيامبرى بشارت دهنده، برگزيد، اگر از دنيا نمانده باشد، مگر يک روز، خداوند آن روز را طولانى خواهد كرد، تا در آن روز فرزندم مهدى (عليه السلام ) ظاهر شود و روح الله عيسى بن مريم (عليه السلام) نازل مى‌شود و پشت سر - حضرت- نماز مى‌خواند و اوست كه دنيا را به نور خدايى روشن خواهد كرد و حكومتش عالمگير شده و شرق و غرب را در بر خواهد گرفت».[3]

«حتى اذا استيئس الرسل و ظنوا أنهم قد كذبوا جائهم نصرنا» [4]

زمانى كه رسولان مايوس شوند و گمان كردند كه حتى گروه اندک مؤمنان به آنها دروغ گفته‌اند در اين هنگام، يارى ما به سراغ آنها آمد.

اميرالمؤمنين (عليه السلام) در تفسير اين آيه شريفه، فرمود:

«نصرت و يارى خدا در زمانى كه پست‌تر از مردار باشد، نمى‌آيد. اين است فرمايش خداى عزوجل در سوره يوسف (آيه مذكور) و اين نصر الهى هنگام قيام قائم ما حضرت مهدى (عليه السلام) است». [5]

پي‌نوشت:

[1]. يوسف آيه 108

[2]. الف ) تفسير برهان ج 2 ص 247 - ب) تفسير فرات بن ابراهيم كوفي ص 201

[3]. فرائد المسمطين ج 2 ص 312

[4]. يوسف آيه 110

[5]. الف ) ينابيع الموده ص 434 - ب ) غايه المرام ص 736

در این سوره چهار آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 8- 21- 80-  86

«و لئن أخرنا عنهم العذاب الى أمة معدودة» [1]

اگر مجازات را تا زمان محدود از آنها به تأخير اندازيم.

از حضرت باقر و حضرت صادق (عليهما السلام) در تفسير اين آيه روايت شده كه فرمودند:

«امت معدوده، اصحاب مهدى (عليه السلام) هستند كه در آخر الزمان سيصد و سيزده نفر مرد به تعداد اهل بدر كه در يک ساعت همچون گرد آمدن پاره‌هاى ابر در فصل پائيز جمع مى‌شوند». [2]

امام صادق (عليه السلام) در حدیث دیگری فرمود:

عذاب، خروج قائم (عليه السلام) است و امت معدوده، اهل بدر و اصحاب بدرند.[3]

«اولئك الذين خسروا انفسهم و ضل عنهم ما كانوا يفترون» [4]

آنان كسانى هستند كه سرمايه وجود خود را از دست دادند و تمام معبودهاى دروغين از نظرشان كم شدند. زيانكاران كسانى هستند كه درباره امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشریف) شک مى‌كنند.

مفضل بن عمر مى‌گويد:

در محضر مبارک امام صادق (عليه السلام) بوديم و سخن درباره امام قائم، حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) دور مى‌زد، امام صادق (عليه السلام) فرمود: «مى گويند: درباره حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) شک دارند که چه زمانى متولد شده؟ چه كسى او را ديده؟ او كجا مستقر است؟ و چه وقت ظاهر مى‌شود؟ تمام اين اشكالات، شک است در قضا و قدرت خداوند متعال، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: «آنها به خود در دنيا و آخرت زيان مى‌رسانند». [5]

«قال لو أن لي بكم قوة او آوى الى ركن شديد» [6]

گفت اى كاش در برابر شما قدرتى داشتم يا تكيه‌گاه و پشتيبان محكم در اختيار من بود.

صالح بن سعيد مى‌گويد: امام صادق (عليه السلام) درباره تفسير اين آيه فرمود «قوة» حضرت قائم است، و «ركن محكم» سيصد و سيزده نفر اصحابش مى‌باشد. [7]

«بقية الله خير لكم إن كنتم مؤمنين» [8]

سرمايه حلالى كه خداوند براى شما باقى گذارده برايتان بهتر است اگر ايمان داشته باشيد.

امام باقر (عليه السلام) مى‌فرمايد:

«اين آيه، اولين آيه‌اى است كه قائم (عليه السلام) آن را تلاوت مى‌كند و سپس مى‌فرمايد: من بقية الله و حجت خدا و نماينده او در زمين بر شما (مردم) مى‌باشم (و مردم به سوى او مى‌آيند و بر او سلام مى‌كنند) و نحوه سلامشان چنين است: السلام عليک يا بقية الله فى ارضه. [9]

پي‌نوشت:

[1]. هود آيه 8

[2]. الف ) ينابيع الموده ص 424 - ب ) بحار الانوار ج 51 ص 58

[3]. تفسير الميزان ج 10 ص 280

[4]. هود آيه 21

[5]. ينابيع الموده ص 428

[6]. هود آيه 80

[7]. الف ) ينابيع الموده ص 424 - ب ) اثبات الهدي  ج 7 ص 100 - ج ) غايه المرام ص 726

[8]. هود آيه 86

[9]. الف ) تفسير صافي ج 2 ص 468 - ب ) اثبات الهدي ج 7 ص 392 - ج ) المهدي الموعود عند علامه اهل السنه ص 131

در این سوره دو آیه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 35- 55

«الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح في زجاجة الزجاجة كأنها كوكب دري يوقد من شجرة مباركة زيتونة لاشرقية و لاغربية يكاد زيتها يضيي و لو لم تمسسه نار نور على نور يهدي الله لنوره من يشاء» [1]

ترجمه آيه شريفه در ادامه در متن حديث آمده است.

جابربن عبدالله انصارى مى‌گويد:

داخل مسجد كوفه شدم در حالى كه امير المؤمنين (عليه السلام) مشغول نوشتن بود و مى‌خنديد، عرض كردم: يا أميرالمؤمنين، چه چيز باعث خنده شما شد؟ فرمود: «تعجب مى‌كنم از كسي كه اين آيه را (الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوه.. !) مى‌خواند و معرفت به آن ندارد.» عرض كردم: آرى، يا أميرالمؤمنين، سپس حضرت آيه را تلاوت کردند «الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة...» و فرمودند: مراد از مشكوه، محمد (صلي الله عليه و آله) است و مراد از فيها مصباح، من هستم. المصباح في زجاجة، هم، حسن و حسين، مى‌باشند، كأنها كوكب دري هم اشاره به على بن الحسين است. يوقد من شجره، نیز، محمد بن على است، زيتونة، جعفر بن محمد است. لا شرقية، موسى بن جعفر است. و لا غربية، هم، على بن موسى است. يكاد زيتها يضيى، محمد بن على است. و لو لم تمسسه نار، على بن محمد است. نور على نور، حسن بن على است و مراد از يهدي الله لنوره من يشاء، هم، قائم ما مهدى (عليه السلام) است».[2]

«وعد الله الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنكم في الأرض كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لايشركون بي شيئا» [3]

خداوند به كساني كه از شما که ايمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده مى‌دهد كه آنها را قطعا خليفه روى زمين خواهد كرد، همانگونه كه پيشينيان را خلافت روي زمين بخشيد و دين و آيينى را كه براى آنها پسنديده، پا برجا و ريشه‌دار خواهد ساخت و خوف و ترس آنها را به امنيت و آرامش مبدل مى‌كند. آنچنان كه تنها مرا مى‌پرستند و چيزى را براى من شريک نخواهند ساخت.»

اسحاق بن عبدالله از امام زين العابدين (عليه السلام) روايت مى‌كند كه حضرت فرمود:

«اين آيه در شأن قائم (عليه السلام) است». [4]

عبدالله بن سنان گويد:

از امام صادق (عليه السلام) از تفسير كلام خدا پرسيدم: «وعد الله الذين آمنوا منكم... » حضرت فرمود: «اين آيه در شأن على بن ابيطالب و امامان از نسل او نازل شده. «و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى...»، يعنى توسط ظهور حضرت قائم (عليه السلام) صورت مى‌پذيرد. [5]

پي‌نوشت:

[1].نور آيه 35

[2]. غايه المرام ص 742

[3]. نور آيه 55

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 426 - ب ) تفسير صافي ج 3 ص 444

[5]. تفسير برهان ج 3 ص 147

در این سوره یک آیه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد

«قل أرأيتم إن أصبح مآؤكم غورا فمن يأتيكم بماء معين» [1]

بگو: به من خبر دهيد، اگر آبهاى (سرزمين) شما در زمين فرو رود، چه كسى مى‌تواند آب جارى در دسترس شما قرار دهد؟

ابوبصير از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‌كند كه حضرت در تأويل اين آيه شريفه فرمودند:

«يعنى اگر امامتان غايب شود، كيست که امام ظاهرى برايتان آورد که خبرهاى آسمان و زمين و حلال و حرام خدا را برايتان بيان كند؟» [2]

 امام باقر (عليه السلام) نیز ذیل این آیه، می‌فرمایند:

«اين آيه در حق امام قائم (عليه السلام) نازل گرديد».

پي‌نوشت:

[1]. سوره ملک، آيه 30

[2]. الف) تفسير صافي، ج 5، ص 5 و 2 - ب) اثبات الهدي، ج7، ص 136  - ج ) ينابيع المودة، ص 42

در این سوره چند آيه پیرامون مهدویت وجود دارد.

«و الليل اذا يغشي، و النهار اذا تجلي» [1]

قسم به شب، در آن هنگام كه جهان را بپوشاند و قسم به روز، هنگامي كه تجلي كند».

محمد بن مسلم گويد: از حضرت باقر (علیه السلام)، تاويل آيات فوق را سوال نمودم. حضرت در پاسخ، فرمود:

«مراد از ليل، (اولي) و (دومي) است كه تاريكي جهل و ستم آنها، روشنائي اميرالمومنين (علیه السلام) را در خلافتي كه براي خودشان تشكيل دادند، پوشانده و حق آن بزرگوار را غصب نمودند و آن حضرت صبر كرد تا دولت آنها به پايان رسيد و مقصود از نهار ( وجود مقدس) حضرت قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف)  است، چون ظاهر شود باطل را محو نموده و از بين ببرد، و در قرآن خداوند مثلهايي براي مردم زده ولي مخاطب قرآن پيامبر اكرم و ما ائمه هستيم و مثلهاي قرآن را جز ما كسي نمي‌داند و نمي‌فهمد» . [2]

پي نوشت:

[1]. سوره ليل، آيات 1 و 2

[2]. الف) غاية المرام، ص757 - ب) تفسير صافي، ج ،5 ص 336

در این سوره، دو آيه پیرامون مهدویت، مى‌باشد که عبارتند از آيات  56 ـ 69

«أن تقول نفس ياحسرتي على ما فرطت في جنب الله و إن كنت لمن الساخرين» [1]

افسوس بر من از كوتاهى‌هايى كه در اطاعت فرمان خدا كردم و (آيات او را) به استهزا گرفتم.

على بن سويد از امام كاظم (عليه السلام) در تفسير آيه فوق چنین روايت مى‌كند كه حضرت فرمود:

«مراد از (جنب الله)، اميرالمؤمنين (عليه السلام) است. امامان و اوصياى بعد از آن حضرت نیز در مكان و مقام رفيع و والائى باشند، تا برسد به آخرین ايشان (خاتم الأوصياء) حضرت مهدى قائم (عليه السلام)» [2]

«و أشرقت الأرض بنور ربها» [3]

و زمين (در آن روز) به نور پروردگارش روشن مى‌شود.

در حديث مفصلى كه از امام هشتم (عليه السلام) نقل شده است، چنین آمده كه حضرت فرمود:

«به هنگام قيام فرزند چهارم از فرزندان من مهدى، زمين به نور پروردگارش، روشن و منور شود».[4]

همچنین امام صادق (عليه السلام) در حديثى فرمود:

«در وقت قيام، مردم نيازى به نور خورشيد و ماه ندارند، شب و روز يكى مى‌شود.» [5]

پي‌نوشت:

[1]. سوره زمر، آيه 56

[2]. الف) ينابيع المودة، ص 495 -  ب) تفسير صافي، ج 4، ص 326

[3]. سوره زمر، آيه 69

[4]. ينابيع المودة، ص 448

[5]. غاية المرام، ص 748