قبل از بیان فلسفه نیاز به امام توجه به چند نکته لازم و ضروریست

الف: از نظر شيعه همانگونه كه مقام نبوت يك مقام و منصب الهي مي‌باشد كه بايد از طرف خداوند به انبيا  و رسولان داده شود، مقام و منصب امامت نيز چنين است يعني امام كه جانشين پيامبر است بايد توسط شخص پيغمبر و به اذن و دستور خداوند معين و نصب شود و اهميت اين مساله به حدي است كه خداوند متعال به پيامبرش مي‌فرمايد: «يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» [1] «اي پيامبر آنچه بر تو نازل شد (مساله جانشيني اميرالمومنين) را تبليغ كن و به مردم برسان و اگر تبليغ نكني، رسالت الهي را تبليغ نكرده‌اي» يعني اگر پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)، موضوع امامت و امام بعد از خودش را به مردم بيان نكند، گويا اصلا به وظيفه و رسالت خودش عمل نكرده است.

قرآن، در آيه ديگر، مساله امامت و ولايت را اكمال دين و اتمام نعمت مي‌داند و مي‌فرمايد: «اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتي و رضيت لكم الاسلام دينا» [2] «امروز با بيان مساله خلافت و امامت و تعيين امام بعد از پيامبر، دين خاتم كامل و نعمت بر شما تمام گرديد»

همچنین در برخی از احاديث چنین وارد شده كه: «من مات و لم يعرف امام زمانه، مات ميتة جاهليه» [3] «هر كس بميرد و امام زمان خود را نشناسد، مرگش از نوع مردن جاهليت است».

ب: ائمه طاهرين (عليهم السلام)، علوم و معارف را از يک طريق رمزي و غيبي كه بر ما مجهول است از پيغمبر گرفته اند.[4]

د: دليل لزوم و ضرورت وجود امام و حجت الهي در هر عصري تنها و صرفا اتمام حجت بر خلق نيست كه با شوون امام معصوم و ابلاغ احكام به واسطه علما حجت بر مردم تمام شود بلكه گذشته از مسايل و آثار تشريعي، آثار تكويني و خيلي از مسايلي كه بر ما پوشيده است نیز، وجود دارد. چنانچه در روايات وارد شده كه «لولا الحجه، لساخت الارض باهلها» [5] يعني اگر حجت خدا در زمين نباشد، زمين اهلش را در خود فرو خواهد برد و چنانچه در زيارت جامعه كبيره مي‌خوانيم، به واسطه اهل بيت است که باران نازل مي‌گردد و آسمان برپاست. لذا در زمان غيبت هم انسان‌ها نياز به وجود امام و حجت الهي دارند، همان‌گونه كه در زمان حضور نياز دارند و لو در زمان غيبت از دسترسي ظاهري به آن حضرت محروم باشند و بر اساس بيان پيامبراكرم كه فرمود: « اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي ما ان تمسكم بهما لن تضلوا ابدا، لن يفترقا حتي يردا علي الحوض» [6] ائمه طاهرين (عليهم السلام)، عِدل قرآن هستند و هيچ گاه از هم جدا نخواهند شد تا بر حوض بر پيامبر وارد شوند و مادامي كه انسانها به آن دو تمسک نمايند، گمراه نخواهند شد. يعني همان‌گونه كه بشريت و انسانيت هميشه و الي الابد نياز به قرآن دارند، از ائمه طاهرين نيز بي‌نياز نخواهند بود و لو احيانا امكان دسترسي مستقيم به حجت الله وجود نداشته باشد مثل دوران غيبت.

از توجه و دقت در نكات چهارگانه‌ای كه ذكر گرديد، جواب سوال مورد نظر، خود به خود روشن خواهد شد. چرا که از آنجا که مقام امامت، مقامی انتصابی بوده و امام معصوم در تمام شئون پيامبر غير از نبوت، جانشين آن حضرت است و علوم ائمه علومي مخصوص و ويژه است و ائمه معصومين (علیهم السلام)، عدل قرآن هستند، روشن می‌شود که دليل لزوم وجود امام در هر عصري تنها قيام حجت و بيان احكام نيست و هيچ شخص و شخيصتي در شرايط عادي كه دسترسي به معصوم امكان دارد، نمي‌تواند جايگزين امام معصوم شود و اين كه گفته مي‌شود در زمان غيبت به علما مراجعه شود و در مسايل شرعي و مبتلی‌به، گفته‌هاي فقهای عظام، حجت است، در شرايط عادي نبوده و در صورتي است كه دسترسي به امام معصوم به دلايلي وجود نداشته باشد. آن هم در بعضي از شئون امام، مثل بيان احكام كه مستفاد از آيات و روايات است و مثل قضاوت و بعضي از امور ديگر كه علما و فقها با مهارت و آگاهي و تخصصي كه دارند، احكام و وظايف مكلفين را با اجتهاد و استنباط از آيات و روايات به دست مي‌آورند و اين هرگز به اين معني نيست كه علما و فقها جاي ائمه (عليهم السلام) را مي‎گيرند و با وجود فقها از ائمه ديگر بي‌نياز مي شويم. در حالي كه علوم تمام علما در تمام اعصار و در تمام ابواب احكام و مسائل علمي، تنها قطره‌ای از اقيانوس بي‌كران علوم خدادادي اهل بيت است.

منابع:

[1]. سوره مائده، آيه67.

[2]. سوره مائده، آيه3.

[3]. دلايل الصدوق، ص13-6.

[4]. امامت و رهبري علامه شهيد مطهري، ص52.

[5]. مستدرك سفينة البحار، ج5، ص278.

[6]. بحار الانوار, ج2، ص285، كتاب سليم بن قيس، ص201، كمال الدين، ص64.