پاسخ:

آيه مزبور [1] در حقيقت يک ناموس طبيعي و قانون الهي را توضيح مي‏دهد يعني افراد انسان مطابق سير طبيعي پس از آنكه به سر حدّ تكامل جسمي رسيدند، تدريجاً نيروهاي خود را يكي پس از ديگري از دست داده و به ضعف و ناتواني روز اول بازگشت مي‏كنند، اين «منحني» ضعف و قدرت يک قانون عمومي براي تمام موجودات زنده است و همگي روي سير طبيعي و معمولي اين سرنوشت را خواهند داشت، ولي در موضوع طول عمر امام زمان (عليه السلام) با اينكه يک سلسله مطالعات علوم طبيعي چنين طول عمري را طبق موازين علمي امري كاملاً ممكن معرّفي مي‏كند، در عين حال بايد اعتراف كرد كه اين طول عمر فعلاً جنبه استثنائي دارد، به عبارت ديگر، عمر هزار ساله و بيشتر براي انسان مطابق اصول علمي امروز به هيچ وجه محال نيست، به دليل اينكه دانشمندان علوم طبيعي براي طولاني ساختن عمر انسان همواره مشغول مطالعاتي هستند و به ما نويد مي‏دهند كه روزي موفق شوند از طرق علمي حداكثر طول عمر انسان را به مراتب افزايش دهند اين خود نشانه امكان و معقول بودن چنين طول عمري است.

ولي نمي‏توان انكار كرد كه فعلاً چنين طول عمري جنبه استثنائي دارد و هنوز انسان از طرق معمولي موفق به آن نشده است، بنابراين خداوند براي اصلاح جامعه بشريّت يكي از بندگان برگزيده خود را طول عمر فوق‏العاده‏اي داده كه در موقع معيّني قيام كند و جهاني را مملو از عدالت گرداند و خداوند متعال به خاطر اين مصلحت مهم يكي از سنّت‏هاي طبيعي و مادي را تغيير داده است كه عبارت است از پير نشدن اجزاي بدن يكي از اوليايش و عمر طولاني پيدا كردن همان طور كه طبق مصلحتي آتش را بر ابراهيم سرد و گلستان كرد و يا شتري را از دل كوه خلق كرد.

پر واضح است آيه مزبور كه نظر به افراد معمولي و عادّي دارد شامل حال چنين فردي نخواهد شد كه وضع او يک وضع فوق‏العاده است و از جريانهاي معمولي بر كنار مي‏باشد، خلاصه همان خدائي كه برخلاف وضع عادّي چنين عمر طولاني را به آن حضرت داده و به صورت فوق‏العاده او را زنده نگاه داشته، از عوارض طول عمر كه ضعف و ناتواني و بازگشت به قهقرا است نيز حفظ مي‏نمايد و اين مطلب با آيه مزبور كه نظر با فرد عادّي و معمولي دارد هيچگونه منافاتي نخواهد داشت. [2]

منابع:

[1]. سوره يس، آيه 68.

[2]. مأخذ: كتاب پرسش‏ها و پاسخ‏هاي مذهبي، ج 1، ص 302، انتشارات نسل جوان.

پرسش درباره طول عمر حضرت مهدى و توجيهات مختلف در اين زمينه، همواره و از سوى افراد و گروه‏هاى مختلف مطرح بوده است. اين مسئله را مى‏توان از چشم اندازهاى مختلفى بررسى و از نظر علمى و تجربى، منطقى و عقلى، قرآنى، تاريخى و روايى بررسى نمود و طول عمر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ساير معمّرين را اثبات كرد.

براى اثبات اين انگاره، ابتدا دلايل مختلفى بر امكان يا وقوع «طول عمر» ارائه مى‏گردد؛ سپس اين مسئله در مورد حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تطبيق داده مى‏شود.

ابتدا گفتنى است كه براى مدت زندگى انسان، حدّى كه تجاوز از آن محال باشد، تعيين نشده است.

از طرف ديگر، پيرى معلول گذشت زمان نيست؛ بلكه معلول اختلالاتى است كه در اعضاى بدن حادث مى‏شود. چه بسا اگر اختلالى در اعضاى بدن يک فرد رخ ندهد، امكان دارد تا سال‏هاى متمادى با بدنى سالم و شاداب، زندگى كند.

پس بايد روشن شود كه مسئله طول عمر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، هرگز امرى بعيد يا غير قابل قبول نيست و علم و دانش، نه تنها عمر طولانى را محال نمى‏داند؛ بلكه امكان آن را نيز به اثبات مى‏رساند. از نظر معارف اسلامى نيز، اين امر جزو مسلّمات؛ بلكه حتى بديهيات است.

برخى از دلايل مهم اثبات «طول عمر» حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)  به شرح زير است:

يک. از لحاظ علمى و تجربى‏

علوم امروز، امكان طول عمر را تأييد كرده و كوشش بشر را در اين راه، نتيجه‏بخش، موفقيت‏آميز و لازم مى‏شناسد و براى طول عمر، حد و اندازه‏اى معلوم نمى‏كند.

تقليل مرگ و ميرها و طولانى شدن عمر، وارد مرحله عملى شده و با سرعت رو به تكامل است و حد متوسط عمر از 47 سال به 74 سال رسيده است.

در اين زمينه مى‏توان نظر علوم مختلف را چنين تبيين كرد:

الف. زيست شناسان مى‏گويند: اگر اختلالات و آسيب‏هايى كه به انسان مى‏رسد و موجب كوتاهى عمر او مى‏شود، رفع گردد، عمر او به دويست سال خواهد رسيد. برخى مى‏گويند: انسان بايد سيصد سال عمر كند؛ اينكه مى‏بينيم‏ هفتاد يا هشتاد سال عمر مى‏كند، بر اثر آن است كه عضوى از او فرسوده مى‏شود و به عضوهاى ديگر سرايت مى‏كند .

بر اساس نظر دانشمندان، پيرى جز فرسوده شدن سلول‏هاى بدن نيست و اگر روزى بشر بتواند سلول‏هاى بدن انسان را جوان نگه دارد، خواهد توانست به راز طول عمر دست يابد و از عمرى دراز برخوردار گردد. از نظر دانش جديد، جسم انسان براى ساليانى دراز، داراى قابليت حيات و بقا است. دانشمندانى كه نظريات آنان مورد اعتماد است، مى‏گويند: همه بافت‏هاى اصلى در جسم انسان و حيوان، تا بى‏نهايت قابليت دارد و از اين جهت كاملًا ممكن است كه انسانى هزاران سال زنده بماند؛ البته مشروط به اينكه عوارضى بر او عارض نشود كه ريسمان حيات او را پاره كند.

ب. در قوانين طبيعى، در مورد مقدار عمر طبيعى بشر، هيچ اصل ثابت و غير قابل تغييرى وجود ندارد. به همين دليل، دانشمندان علوم تجربى، همواره در حال مطالعه و آزمايشند و مى‏كوشند تا متوسط طول عمر انسان را افزايش دهند.

بدون شک اگر مقدار عمر طبيعى انسان، داراى اصول ثابت و غير قابل تغيير بود، اين مطالعات و آزمايش‏ها، به معنا و مفهومى نداشت. دانشمندان با تحقيقاتى كه به عمل آورده‏اند. موفق شده‏اند عمر برخى از حشرات را تا نهصد برابر عمر طبيعى آن، افزايش دهند. اگر اين قضيه روزى در مورد انسان به حقيقت بپيوندد، عمر هزار ساله براى انسان، امرى پيش پا افتاده خواهد بود.

امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم عالم كامل و هم عامل به قوانين و پديده‏هاى الهى است و اين دو در سايه تقدير الهى، ديرزيستى و سالم زيستى را به همراه داشته است‏.

دو. امكان منطقى و عقلى‏

حكما و فلاسفه گفته‏اند: بهترين دليل بر امكان هر چيزى، واقع شدن آن چيز است. همين كه طول عمر در ميان پيشينيان روى داده و تاريخ، افراد زيادى را به ما نشان مى‏دهد كه عمرى دراز داشته‏اند، خود دليل روشنى است بر اينكه طول عمر، از ديدگاه عقل، امرى ممكن است و بنابراين طول عمر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) امكان‏پذير است.

خواجه نصير الدين طوسى مى‏گويد: «طول عمر مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اتفاق افتاده و محقق شده است؛ چون چنين است؛ بعيد شمردن طول عمر در مورد مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) جهل محض است» .

علامه طباطبايى نيز مى‏نويسد: «هيچ قاعده و برهان عقلى وجود ندارد كه بر محال بودن طول عمر دلالت كند. به همين جهت نمى‏توانيم، طول عمر را انكار كنيم».

سه. طول عمر از نظر اديان‏

مسئله طول عمر تا حدودى مورد پذيرش اديان قرار گرفته و آنها از عمر بسيار طولانى جمعى از افراد بشر خبر داده‏اند. تورات فعلى، در سِفر تكوين (اصحاح 5، 9 و 11) و ... افرادى از پيغمبران و ديگران را نام برده و عمرهاى طولانى هر يک را- كه متجاوز از چهارصد، ششصد، هفتصد، هشتصد و نهصد بوده- به صراحت بيان داشته است.

علاوه بر اين معتقدند: «ايليا»، زنده بوده و به آسمان برده شده است‏.

اديان باستانى ديگر (مثل زرتشتى و بودايى) نيز از عمرهاى طولانى جمعى از افراد بشر، خبر داده‏اند و همه قائل به طول عمر؛ بلكه بقاى حيات اشخاص تا اين زمان هستند.

مسيحيان نيز معتقدند: حضرت عيسى پس از قتل، زنده شد و تا كنون زنده است.

چهار. تجربه تاريخى‏

نظر تاريخ نيز به عنوان يكى از دلايل امكان طول عمر، مطرح مى‏باشد.

در طول تاريخ، فراوان بوده‏اند كسانى كه مدت زمان بسيار طولانى و غير عادى زندگى كرده و در تاريخ به «معمّرين» مشهور شده‏اند. بر اين اساس اگر مسئله «طول عمر» در تاريخ زندگى بشر اتفاق افتاده باشد- اگر چه در مواردى نه چندان زياد- تكرار موارد يا مورد مشابه آن، امرى طبيعى، معقول و قابل تحقق و پذيرفتنى خواهد بود. فلاسفه مى‏گويند: بهترين دليل، براى امكان چيزى، واقع شدن آن است.

روشن است كه نقل تاريخى- به ويژه نقل متواتر و مشهور- سبب يقين و باور مى‏گردد. اين نقل، يكى از راه‏هاى حصول علم و يقين و يكى از مهم‏ترين منابع اطلاعات بشر است. منابع روايى و كتاب‏هاى تاريخى، افراد زيادى از «معمّرين» را نام برده و شرح نسب و احوال زندگى و فرزندان و حوادث حيات آنان را ثبت كرده‏اند. اينان معمولًا عمرهايى بسيار دراز داشته‏اند؛ مانند:

1. آدم عليه السلام: 930 تا 1000

2. شيث بن آدم: 912 تا 1000 سال

3. انوش بن شيث: 950 سال

4. ذوالقرنين: 3000 سال

5. طهمورث: 1500 سال

6. سطيع كاهن: 600 سال

7. مهلائيل: 895 سال

8. سلمان فارسى: 250 سال

9. ادريس عليه السلام: 965 سال

10. اسماعيل عليه السلام: 137 سال

11. اسحاق عليه السلام: 180 سال

12. يردبن مهلائيل: 962 سال

13. متوشلح (متوشالح): 969 سال و ... .

پنج. قرآن و روايات‏

در دين اسلام، امكان عمر طولانى، يكى از مسائل مورد اتفاق است و آيات بسيارى در قرآن هست كه امكان طول عمر زياد را يادآورى مى‏كند و در تفاسير و كتاب‏هاى روايى نيز آمده است.

قرآن به صراحت از عمر طولانى نوح عليه السلام خبر مى‏دهد: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى‏ قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِيهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِينَ عاماً؛ «به راستى نوح را به سوى قومش فرستاديم؛ پس در ميان آنان 950 سال درنگ كرد».

عموم مسلمانان اتفاق دارند كه عيسى و بلكه خضر و ادريس و الياس نيز زنده هستند و عيسى (عليه السلام) در آخرالزمان به زمين خواهد آمد و به حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در نماز اقتدا خواهد كرد.

قرآن درباره عيسى (عليه السلام) مى‏فرمايد:

«وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابن مَرْيَمَ رسول اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ ... وَ ما قَتَلُوهُ يَقِيناً. بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ ...»؛ «گفته ايشان- كه ما مسيح عيسى بن مريم، رسول خدا را كشتيم- صحيح نيست، زيرا آنها نه او را كشتند و نه به دار آويختند؛ بلكه [امر] بر آنها مشتبه شد ... او يقيناً كشته نشده؛ بلكه خدا او را به سوى خود بالا برده است».

در روايات زيادى نيز به زنده بودن عيسى و بازگشت او در آخرالزمان و همراهى‏اش با مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، اشاره شده است؛ به عنوان نمونه: «كيف انتم اذا نزل ابن مريم فيكم و امامكم منكم»؛ چگونه خواهيد بود هنگامى كه عيسى بن مريم در ميان شما فرود آيد و پيشواى شما (مهدى) از خودتان باشد؟»

علاوه بر اين در روايات طول عمر دجّال نيز مطرح شده است:

رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود: «دجّال زنده است و غذا مى‏خورد و در بازارها راه مى‏رود».

شش. اعجاز و قدرت الهى‏

يكى از راه‏هاى مهم اثبات امكان «طول عمر»، «اعجاز» و قدرت الهى است.

با توجه به نصوص معتبر روايى، حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، با قدرت الهى زنده است و در ميان مردم به حيات خود ادامه مى‏دهد، همان خدايى كه آتش را براى ابراهيم سرد و وسيله سلامتى قرار مى‏دهد، عيسى و خضر را پس از قرن‏ها زنده نگه‏مى‏دارد؛ مى‏تواند مهدى موعود را نيز با قدرت بى‏كران خود، زنده نگه‏دارد.

علامه طباطبائى نيز از مسئله «طول عمر» به عنوان «خرق عادت» ياد كرده، مى‏نويسد:

«نوع زندگى امام غايب را به طريق خرق عادت مى‏توان پذيرفت. البته خرق عادت، غير از محال است و از راه علم، هرگز نمى‏توان خرق عادت را نفى كرد؛ زيرا هرگز نمى‏توان اثبات كرد كه اسباب و عواملى كه در جهان كار مى‏كنند، تنها همان‏ها هستند كه ما آنها را ديده‏ايم و مى‏شناسيم و ديگر اسبابى- كه ما از آنها خبر نداريم، يا آثار و اعمال آنها را نديده‏ايم يا نفهميده‏ايم- وجود ندارد.

از اين رو ممكن است در فردى و يا افرادى از بشر، اسباب و عواملى به وجود آيد كه عمرى بسيارى طولانى- هزار يا چندين هزار ساله- براى ايشان تأمين نمايد».

در هر صورت؛ پيغمبر اکرم (صلى الله عليه و آله) خبر داده و ائمه معصومين نيز بشارت داده‏اند كه حضرت حجت، فرزند امام حسن عسكرى، همان كسى است كه در بامداد روز نيمه شعبان سال 255 ه. ق عالم را به نور جمال خود منوّر ساخته است.

او بعد از غيبت بسيار طولانى، ظهور نموده و جهان را پر از عدل و داد مى‏كند.

با توجه به اينكه اين بشارت‏ها قطعى، مسلّم و متواتر است و خداوند نيز بر هر كارى قادر و توانا است؛ ديگر جاى شبهه و شک و ترديد نيست.

امام صادق (عليه السلام) هم فرموده است:

«در نظرتان شگفت نيايد كه خداوند، عمر صاحب اين امر را طولانى كند؛ همچنان كه عمر نوح را طولانى نمود».

امام حسن مجتبى عليه السلام نيز فرموده است:

«فرزند نهم از فرزندان برادرم حسين (عليه السلام)؛ خداوند عمرش را در غيبتش طولانى كند، سپس به قدرت خود آشكار سازد، به صورت جوانى كه كمتر از چهل سال داشته باشد».

منبع:

کتاب، سفيران و جانشينان امام در عصر غيبت‏

پاسخ:

سفير اول امام مهدي (عليه السلام)، ابو عمرو عثمان بن سعيد عمروي نام داشت. او به جهت شناخته نشدن به شغل روغن فروشي روي آورد. در مصادر تاريخي سخن از سال ولادت و وفات او به ميان نيامده است و تنها اسم او براي اولين بار به عنوان وكيل خاص امام هادي (عليه السلام) برده شده است .

او بعد از شهادت امام هادي (عليه السلام) وكيل خاص از طرف امام عسكري (عليه السلام) شد. آن حضرت نيز او را در مناسبت‌هاي مختلف مورد مدح و ستايش خود قرار مي‌داد. از جمله آن كه در حق او فرمود: «هذا ابو عمرو الثقة الامين، ثقة الماضي و ثقتي في المحيي و الممات، فما قاله لكم فعني يقوله و ما ادي اليكم فعني يوديه»

اين ابو عمرو ثقه و امين و مورد اطمينان گذشتگان و مورد اطمينان من در حيات و بعد از حيات من است، هر آن چه براي شما مي‌گويد و آنچه به شما مي‌رساند از جانب من مي‌باشد.» [1]

در مجلسي كه او با چهل نفر از شيعيان امام عسكري (عليه السلام) بودند، حضرت فرزند خود مهدي را به او نشان داد و بر امامت و غيبت او تصريح نمود، و درباره وكالت او فرمود: «هر آن چه عثمان (بن سعيد) مي‌گويد، قبول كنيد ...» [2]

هنگام شهادت امام عسكري (عليه السلام) در سال 260 هجري، در تغسيل حضرت حاضر بود و تمام امور ايشان را به عهده داشت. [3]

ممكن است كه اين عمل را اين گونه توجيه نماييم كه او در ظاهر، عمل تغسيل را انجام داده تا امر بر حاكمان ظلم مشتبه گردد و گر نه مطابق برخي روايات امر تغسيل و تكفين امام بر عهده امام است.

عثمان بن سعيد بعد از شهادت امام عسكري (عليه السلام) به تصريح آن حضرت و نص امام مهدي (عليه السلام) هنگام ورود قمي‌ها به سامرا، سفير اول آن حضرت شد و از آن موقع به انجام وظايف خود پرداخت، تا آنكه وقت وفاتش رسيد. فرزندش ابو جعفر محمد بن عثمان متولي تجهيز او شد و در جانب غربي بغداد به خاک سپرده شد. [4]

بعد از وفات عثمان بن سعيد از ناحيه مقدسه نامه‌اي صادر شد و حضرت در آن نامه با تسليت به فرزندش محمد او را به سفارت خود منصوب گردانيد. [5]

پي‌نوشتها:

[1]. الغيبة، طوسي، ص 354؛ مجلسی، بحارالانوار، ج51 ، ص344.

[2]. مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 346، ح1.

[3]. الغيبة، طوسي، ص356.

[4]. مجلسی، بحارالانوار، ج51، ص350، ح3.

[5]. الغيبة، طوسي، ص361؛ كمال الدين، ص510؛ مجلسی، بحارالانوار، ج51، ص348.

منبع: موعود شناسي و پاسخ به شبهات، علي اصغر رضواني، انتشارات مسجد مقدس جمكران

پاسخ:

برخي مي‌گويند موضوع غيبت امام زمان (عليه السلام) ساخته برخي از اصحاب خصوصا عثمان بن سعيد (نايب اول امام زمان عليه السلام) است

در حالی که بر اساس روایات شیعه، اولین كسانی كه به موضوع غيبت امام زمان (عليه السلام) اشاره كرده‌اند، شخص رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله) و سپس امير المومنين (عليه السلام) و ساير امامان بوده‌اند. آنان غيبت حضرت مهدی را پيش بيني كرده و وقوع آن را به مردم گوشزد كرده‌اند.

به عنوان نمونه، پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در این باره می‌فرمایند:

«سوگند به خدايي كه مرا براي بشارت برانگيخت، قائم فرزندان من بر طبق عهدي كه به او مي‌رسد غايب مي‌شود، به طوري كه بيشتر مردم خواهند گفت: خداوند به آل محمد نيازي ندارد و ديگران در اصل تولد او شک مي‌كنند، پس هر كس زمان غيبت را درک كرد بايد دينش را نگهداري كند ...» [1]

اصبغ بن نباته نیز از اميرالمومنين (عليه السلام) نقل كرده كه فرمود:

«آگاه باشيد كه آن جناب به طوري غايب مي‌شود كه شخص نادان خواهد گفت: خدا به آل محمد احتياجي ندارد. [2]

امام صادق (عليه السلام) هم می‌فرمایند:

«اگر خبر غيبت امام خود را شنيديد، انكار نكنيد.» [3]

لذا موضوع غيبت امام زمان (عليه السلام) آن چنان بين شيعيان شايع و رايج بود كه شعرا در شعرهايشان و مولفان در كتاب‌های خود، به آن پرداخته‌اند. از جمله كساني كه قبل از ولادت امام زمان (عليه السلام) در مورد غيبت حضرت مهدي (عليه السلام) تاليف داشته‌اند عبارتند از:

1- علي بن حسن بن محمد طائي طاطري از اصحاب موسي بن جعفر (عليهماالسلام) [4]

2- علي بن عمر اعرج كوفي از اصحاب موسي بن جعفر (عليهما السلام) [5]

3- ابراهيم بن صالح از اصحاب موسي بن جعفر (عليهما السلام) [6]

4- حسن بن علي بن ابي حمزه معاصر امام رضا (عليه السلام) [7]

5- عباس بن هشام ناشري اسدي از اصحاب امام رضا (عليه السلام ) [8]

6- علي بن حسن بن فضال از اصحاب امام هادي و عسكري (عليهماالسلام) [9]

7- فضل بن شاذان نيشابوري از اصحاب آن دو امام (عليهماالسلام) [10]

پي‌نوشتها:

[1]. اثباة الهداية، ج 6، ص386.

[2]. اثباة الهداية، ج 6، ص393.

[3]. اثباة الهداية، ج 6، ص350.

[4]. رجال نجاشي، ص193.

[5]. رجال نجاشي، ص194.

[6]. رجال نجاشي، ص28.

[7]. رجال نجاشي، ص28.

[8]. رجال نجاشي، ص215.

[9]. رجال نجاشي، ص195.

[10]. همان.

منبع: موعود شناسي و پاسخ به شبهات، علي اصغر رضواني، انتشارات مسجد مقدس جمكران