از ديدگاه قرآن

خداوند متعال خطاب به پيامبرش كرده مي‌فرمايد:

«انما انت منذر و لكل قوم هاد» [1]؛ همانا تو بيم دهنده‌اي و براي هر قومي هدايت‌گري است.

از آيه فوق به وضوح استفاده مي‌شود كه براي هر قومي در هر عصر و زمان هدايت كننده‌اي است به حق و حقيقت و اين مقتضاي ربوبيت خداوند است و نيز استفاده مي‌شود كه زمين هيچ گاه از هادي به حق خالي نمي‌گردد خواه نبي باشد يا غير نبي. زيرا اطلاق آيه حصر مصداق هادي در انبيا را نفي مي كند همان‌گونه كه زمخشري در ذيل آيه شريفه فوق به آن اشاره كرده است، در غير اين صورت لازم مي آيد در عصرهايي كه از نبي خالي است حجت و هادي بشر وجود نداشته باشد.

طبري در تفسير خود در ذيل آيه فوق از ابن عباس به سند صحيح نقل كرده :لما نزلت «انما انت منذر و لكل قوم هاد» وضع (صلي الله عليه و آله) يده علي صدره، فقال : انا المنذر و لكل قوم هاد و اومیء بيده الي منكب عليّ، فقال انت الهادي يا علي، بک يهتدي المهتدون بعدي [2] ؛ هنگامي كه آيه «انما انت منذر و لكل قوم هاد» نازل شد، پيامبر (صلي الله عليه و آله) دست خود را بر سينه گذاشت و فرمود: من منذرم و براي هر قومي هادي است. آن گاه اشاره به شانه علي (عليه السلام) نمود و فرمود: تنها به واسطه تو است كه هدايت شوندگان بعد از من هدايت مي‌گردند.

حاكم نيشابوري به سند صحيح از امام علي (عليه السلام) در ذيل آيه فوق نقل كرده كه فرمود: رسول الله المنذر و انا الهادي. [3] رسول خدا منذر و من هاديم.

كليني به سند صحيح از امام باقر (عليه السلام) در تفسير آيه فوق نقل كرده كه فرمود: رسول الله (صلي الله عليه و آله) المنذر و لكل زمان هاد يهديهم الي ما جاء به نبي الله ... (4)؛ رسول خدا (صلي الله عليه و آله) منذر و براي هر زماني امام و هادي است كه مردم را به آنچه پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) آورده دعوت مي‌كند....

و نيز از امام باقر (عليه السلام) نقل كرده كه در ذيل آيه فوق فرمود؛ رسول الله (صلي الله عليه و آله) المنذر و علي الهادي، اما و الله ما ذهبت منا و ما زالت فينا الي الساعة [5]؛ رسول خدا (صلي الله عليه و آله) منذر و علي هادي است. آگاه باش به خدا سوگند كه آيه از ما بيرون نخواهد رفت و دائما در بين ما است تا روز قيامت.

پي‌نوشتها:

[1]. سوره رعد، آيه 7.

[2]. جامع البيان، ج 13، ص 142.

[3]. مستدرک حاكم، ج 3، ص 129.

[4]. كافي، ج 1، ص 191.

[5]. كافي، ج 1، ص 192.

منبع: موعود شناسي و پاسخ به شبهات، علي اصغر رضواني، انتشارات مسجد مقدس جمكران

در این سوره شش آيه پیراون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 47- 59- 69-77-83- 159

«يا أيها الذين اوتوا الكتاب آمنوا بما نزلنا مصدقاً لما معكم من قبل ان نطمس وجوهاً فنردها» [1]

اي كساني كه كتاب (خدا) به شما داده شده، به آنچه (بر پيامبر خود) نازل كرديم و هماهنگ با نشانه‌هايي است كه با شماست، ايمان بياوريد، پيش از آن كه صورتهايي را محو كنيم و سپس به پشت سر بازگردانيم.

جابر جعفي گويد:

«امام باقر (عليه السلام) درباره اين آيه (يا ايها الذين اوتوا الكتاب...) فرمودند: تنها سه تن از لشكريان سفياني كه زمين را در ستم و تباهي فرو مي‌برند، نجات مي‌يابند، خداوند چهره آنان را به طرف پشتشان بر مي‌گرداند و اين پيش آمد در زمان قيام قائم، مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشریف) روي مي‌دهد. [2]

«يا أيها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و أولي الامر منكم» [3]

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد پيامبر خدا و صاحبان امر را.

مقصود از اولي‌الامر، 12 امام (عليه السلام) است كه اول آنان حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام) و آخر آنها حضرت بقيه الله مهدي منتظر (عليه السلام) مي‌باشد و اين ديدگاه اكثر دانشمندان اسلامي اعم از سني و شيعه است.[4]

«الذين انعم الله عليهم من النبيين و الصديقين و الشهداء و الصالحين و حسن اولئک رفيقاً» [5]

خدا نعمت خود را بر آنها تمام كرده (و آنان را همنشين) پيامبران و صديقان و شهدا و صالحان كرد، چه خوب رفيقاني هستند.

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) درباره (و حسن اولئک رفيقاً) در آيه مذكور فرمودند:

«منظور قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [6]

«و قالوا ربنا لم كتبت علينا القتال لولا أخرتنا الي اجل قريب» [7]

و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقدر داشتي؟ چرا اين فرمان را كمي تأخير نينداختي؟

از امام حسن مجتبى و امام باقر (عليهما السلام) درباره اجل قريب روايت شده كه اشاره به قيام قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [8]

5«و لو ردوه الى الرسول و الى أولى الامر منهم لعلمه الذين يستنبطونه منهم» [9]

و اگر به پيامبر و پيشوايان (كه قدرت و تشخيص كافى دارند) ارجاع كنند، از ريشه‌هاى مسائل آگاه خواهند شد.

منظور از اولى‌الامر حضرت امير المؤمنين (عليه السلام) و يازده فرزندنش است كه آخر آنان حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است مى‌باشد. [10]

«و إن من اهل الكتاب الا ليؤمنن به قبل موته و يوم القيامة يكون عليهم شهيدا» [11]

و هيج يک از اهل كتاب نيست مگر اين كه قبل از مرگ به او ايمان آورد و روز قيامت گواهى بر آنها خواهد بود.

محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) چنین  نقل مى‌كند كه اين آيه، اشاره به نزول حضرت عيسى (عليه السلام) پيش از قيامت و خواندن نماز پشت سر حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) و ايمان آوردن ملت يهود و نصارى و غير آنها به حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) مى‌باشد.[12]

پي‌نوشتها:

[1]. نساء آيه 47

[2]. الف) ينابيع الموده ص 421 - ب) اثبات الهدي ج 7 ص 97

[3]. نساء آيه 59

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 116 - ب) تفسير نمونه ج 2 ص 442 نقل از بحر المحيط ج 3 ص 287 - ج ) تفسير برهان ج 1 ص 381 - د) تفسير فرات الكوفي ص 108

[5]. نساء 69

[6]. الف) شواهد التنزيل ج 1 ص 154 - ب) تفسير فرات كوفي ص 112 - ج) غايه المرام ص 728

[7]. نساء آيه 77

[8]. الف ) غايه المرام ص 728 - ب) تفسير نمونه ج 4 ص 15

[9]. نساء آيه 83

[10]. الف ) شواهد التنزيل ج 1 ص 150 - ب ) ينابيع الموده ص 118 - ج ) تفسير نمونه ج 5 ص 31 - د ) غايه المرام ص 325

[11]. نساء آيه 159

[12]. الف ) ينابيع الموده ص 421 - ب ) غايه المرام ص 228

در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 37-75

«فاختلف الاحزاب من بينهم» [1]

گروه‌ها از ميان پيروان او اختلاف كردند.

از اميرالمؤمنين (عليه السلام) درباره اين آيه شريفه، سؤال شد، حضرت فرمود: «در سه وقت منتظر فرج باشيد، پرسيدند كدام اوقات؟ فرمود: وقت اختلاف شاميان و آمدن پرچمهاى سياه از خراسان و حدوث فزع و بيم در ماه رمضان، گفتند: فزع چيست؟ فرمود: مگر اين آيه را نشنيده‌ايد: «اگر بخواهيم نشانه‌هايى از آسمان بر آنها بفرستيم كه گردن‌هايشان در برابرش، خاضع شود (سوره شعراء- آيه/ 4) اين نشانه‌اى است كه دختران را از پس پرده بيرون كشند و خوابها را بيدار و بيدارها را بيمناک كند».[2]

«حتى اذا راوا ما يوعدون اما العذاب و اما الساعة فسيعلمون من هو شر مكانا و اضعف جندا» [3] تا زمانى كه وعده الهى را با چشم ببينند؟ يا عذاب اين دنيا يا عذاب آخرت، آن روز است كه خواهند دانست چه كسى مكانش بدتر و چه كسى لشكرش ناتوان‌تر است؟.

ابوبصير از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده، كه حضرت فرمود:

«اذا راوا ما يوعدون»، قيام قائم ماست و آن ساعتى است كه پيروان باطل خواهند ديد و عذاب خدا را به دست تواناى قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) خواهند ديد كه در پيشگاه امام زمان چه جاى بدى دارند و چقدر ناتوانند.[4]

پي‌نوشت:

[1]. مريم آيه 37

[2]. اثبات الهدي ج7ص421

[3]. مريم آيه 75

[4]. غايه المرام ص74

در این سوره چهار آيه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 8 ـ 9 ـ 10 ـ 38 الي 48

«فاذا نقر في الناقور. فذلک يومئذ يوم عسير. علي الكافرين غير يسير» [1]

هنگامي كه در صور دميده شود، آن روز، روز سختي بوده و براي كافران آسان نيست.

مفضل از امام صادق (عليه السلام) نقل مي‌كند كه حضرت فرمود:

«زماني كه در گوش قائم ندا شود و اجازه قيام به او داده شود، او قيام مي‌كند. پس آن روز، روز گرفتاري كفار است. سپس فرمود: در قرآن، مثل‌ها زده شده كه ما مي‌دانيم و بس و غير از ما كسي آنها را نمي‌داند».

آري چنين است ، قرآن داراي ابعاد زيادي است، ظاهر و باطني دارد كه فقط راسخون در علم كه امامان معصوم (عليهم السلام) باشند، بر آن واقفند و اين حقيقت در احاديث زيادي آمده است.

«كل نفس بما كسبت رهينة الا اصحاب اليمين في جنات يتسائلون عن المجرمين ما سلككم في سقر قالوا لم نک من المصلين و لم نک نطعم المسكين و كنا نخوض مع الخائضين و كنا نكذب بيوم الدين حتي أتانا اليقين فما تنفعهم شفاعة الشافعين.

هر كسي در گرو اعمال خويش است، مگر اصحاب اليمين (كه نامه اعمالشان را به نشانه ايمان و تقوي به دست راستشان مي‌دهند) آنها در باغهاي بهشتند و از مجرمان سئوال مي‌كنند: چه چيز شما را به دوزخ فرستاد؟ مي‌گويند: ما از نمازگزاران نبوديم و مستمند را اطعام نمي‌كرديم و پيوسته با اهل باطل، همنشين و همصدا بوديم و همواره روز جزا را انكار مي‌كرديم تا زماني كه مرگ فرا رسيد. لذا شفاعت شفاعت كنندگان به حال آنها سودي نمي‌بخشيد.

امام باقر (علیه السلام) در تفسیر این آیه، می‌فرمایند:

«اصحاب يمين، ما و شيعيانمان مي‌باشيم»

امام صادق (علیه السلام) نیز چنین می فرمایند:

«شيعيان ما اهل بيت در بهشت از مجرمين (كه بيرون بهشت هستند) مي‌پرسند: چه چيز شما را به دوزخ افكند؟ آنها مي‌گويند: ما نمازگزار نبوديم. يعني از شيعيان علي بن ابي طالب نبودند و باز مي‌گويند: و به درماندگان غذا نمي‌داديم و پيوسته با مردم گرافه‌گويي كرده و بيهوده به سر مي‌برديم و اين در روز ظهور قائم ماست. كه (يوم الدين) مي‌باشد چنان كه مي‌فرمايد: «يوم الدين (روز ظهور قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه )) را تكذيب مي‌كرديم تا امروز كه يقين به (روزهاي قائم) پيدا كرده‌ايم. شفاعت هيچ‌ كس به حال آنها سود ندارد و پيامبر اكرم هم در روز رستاخيز از آنان شفاعت نخواهد كرد».

پي‌نوشت:

[1]. سوره مدثر، آيات 8 ـ 9 ـ 10

در این سوره يک آيه پیرامون مهدویت وجود دارد و آن آيه 22 است

«أولئک حزب الله ألا إن حزب الله هم المفلحون» [1]

آنها حزب الله هستند. بدانيد (و آ گاه باشيد) که حزب الله پيروز است.

جابر بن عبدالله انصارى روایت مفصلی را نقل مى‌كند که خلاصه آن چنين است، مردی يهودى به نام جندل بن جناده بر پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) وارد و چند سئوال از پيامبر (صلي الله عليه و آله) كرد.

حضرت همه را جواب دادند. مرد يهودى اسلام را اختيار نمود، سپس عرض كرد: يا رسول الله، ديشب در عالم خواب موسى بن عمران را ديدم كه به من امر نمود اسلام را نزد شما اختيار نمايم و به اوصياء و جانشينان شما تمسک جويم، آنان كيانند ؟ حضرت فرمود:

«جانشينان من 12 نفرند. اول آنان سيد اوصياء پدر امامان (اميرالمومنين على (عليه السلام )) و بعد از او فرزندانش، سپس يک به يک نام آنان را برد، تا رسيد به امام حسن عسكرى، يازدهمين وصى. سپس فرمود: بعد از او فرزندش محمد كه به مهدى قائم و حجت خوانده مى‌شود، است که غايب خواهد شد تا زمانى كه (از پرده غیبت) بيرون آمده و ظهور نمايد و زمين را از عدل و داد پر كند آن طور كه از جور و ستم پر شده باشد. خوشا به حال صبر كنندگان و بردباران غيبت او و خوشا به حالى كسانى كه ايشان را دوست مى‌دارند. آنها اشخاصى هستند كه خدا وصف آنان را در كتاب خود چنین آورده «هدي للمتقين الذين يؤمنون بالغيب» و نيز خدا در وصف آنها فرموده: «اولئ حزب الله الا إن حزب الله هم المفلحون» [2].

بنابراین، كسانى كه به امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشریف) ايمان داشته و در غيبت او بردبار و از منتظرين آن حضرت باشند و به آن حضرت اظهار علاقه و محبت نمايند و به اهداف و خواسته‌هاى ایشان جامه عمل بپوشانند، به خدا و به رسول او مؤمن خواهند بود و اينان رستگار خواهند شد.

پي‌نوشت:

[1]. سوره مجادله، آيه 22

[2]. ينابيع المودة، ص 422

در این سوره چهار آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 3- 12-14-54

«اليوم يئس الذين كفروا من دينكم فلا تخشوهم و اخشون» [1]

امروز كافران از (زوال) آيين شما مايوس شدند، بنابراين از آنها نترسيده و از (مخالفت) من بترسيد.

امام باقر (عليه السلام) درباره اين آيه فرمود: «آن روز، روز ظهور قائم آل محمد (عليه السلام) است. بنى‌اميه نوميد مى‌شوند و آنها كافر گشته و از آل محمد (صلي الله عليه و آله) نوميد مي‌باشند. [2]

«و لقد أخذ الله ميثاق بنى‌اسرائيل و بعثنا منهم اثني عشر نقيباً» [3]

خدا از بني‌اسرائيل پيمان گرفت و از آنها دوازده رهبر و سرپرست بر انگيختيم.

روايات متعددي كه از طرق اهل تسنن وارد شده، (پيرامون آيه شريفه و لقد أخذ الله تا آخر) اشاره به خلفا و جانشينان دوازده گانه پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) دارد كه نخستين آنها حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) و آخرين جانشين حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف) مي‌باشد و تعداد آنها به تعداد نقباي بني‌اسرائيل، بیان شده است. [4]

«و من الذين قالوا إنا نصاري أخذنا ميثاقهم فنسوا حظاً مما ذكروا به» [5]

و از كساني كه ادعاي نصرانيت (و ياري مسيح) داشتند (نيز) پيمان گرفتيم، ولي آنها قسمت قابل ملاحظه‌اي از آن چه به آنان تذكر داده شده بود، به دست فراموشي سپردند.

ربيع شامي می‌گوید: امام صادق (عليه السلام) درباره اين آيه فرمود:

«يعني به زودي اين حظ و نصيب را ياد كنند و با قائم آل محمد (صلي الله عليه و آله) جماعتي از نصاري بيرون آيند.[6]

«يا أيها الذين آمنوا من يرتد منكم عن دينه فسوف يأتي الله بقوم يحبهم و يحبونه أذله علي المؤمنين أعزه علي الكافرين». [7]

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، هر كس از شما از آيين خود بازگردد، به خدا زياني نمي‌رساند. خداوند در آينده جمعيتي را مي‌آورد كه آنها را دوست دارد و آنها (نيز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع و در برابر كافران نيرومندند.

سليمان بن هارون عجلي گويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم که مي‌فـرمود:

«به درستي كه صاحب امر يعني قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف) محفوظ است. اگر تمام مردم از بين بروند، خداوند متعال اصحاب او را گرد او جمع مي‌كند و آنها هستند كه خداوند درباره آنها فرمود «يا ايها الذين آمنوا من يرتد منكم ...» [8]

پي‌نوشتها:

[1]. سوره مائده، آيه 3

[2]. الف) بحار الانوار، ج 51، ص 55 - ب) تفسير برهان، ج 1، ص 424

[3]. سوره مائده، آيه 12

[4]. تفسير نمونه، ج 4، ص 309

[5]. سوره مائده، آيه 14.

[6]. الف) ينابيع المودة، ص422 - ب) تفسير برهان، ج 1، ص 454

[7]. سوره مائده، آيه 54

[8]. غاية المرام، ص226

در این سوره چند آيه پیرامون مهدویت وجود دارد.

«و الليل اذا يغشي، و النهار اذا تجلي» [1]

قسم به شب، در آن هنگام كه جهان را بپوشاند و قسم به روز، هنگامي كه تجلي كند».

محمد بن مسلم گويد: از حضرت باقر (علیه السلام)، تاويل آيات فوق را سوال نمودم. حضرت در پاسخ، فرمود:

«مراد از ليل، (اولي) و (دومي) است كه تاريكي جهل و ستم آنها، روشنائي اميرالمومنين (علیه السلام) را در خلافتي كه براي خودشان تشكيل دادند، پوشانده و حق آن بزرگوار را غصب نمودند و آن حضرت صبر كرد تا دولت آنها به پايان رسيد و مقصود از نهار ( وجود مقدس) حضرت قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف)  است، چون ظاهر شود باطل را محو نموده و از بين ببرد، و در قرآن خداوند مثلهايي براي مردم زده ولي مخاطب قرآن پيامبر اكرم و ما ائمه هستيم و مثلهاي قرآن را جز ما كسي نمي‌داند و نمي‌فهمد» . [2]

پي نوشت:

[1]. سوره ليل، آيات 1 و 2

[2]. الف) غاية المرام، ص757 - ب) تفسير صافي، ج ،5 ص 336

در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 20-23

«و أسبغ عليكم نعمة ظاهرة و باطنة» [1]

و (خداوند متعال)، نعمتهاي خود را- چه نعمتهاى ظاهر و چه نعمتهاى باطن- بر شما گسترده و افزون ساخته است.

حضرت موسى بن جعفر (عليه السلام) فرمود:

«نعمت ظاهري، امام ظاهر است و نعمت باطنى، امام غايب است كه از ديدگان مردم پنهان مى‌شود و گنجهاى زمين براى او آشكار می‌گردد و هر چيز دورى برايش نزديک باشد». [2]

«و من يسلم وجهه  الى الله و هو محسن فقد استمسک بالعروة الوثقى و الي الله عاقبه الأمور»[3]

كسي كه رخ خود را تسليم خدا كند در حالي كه نيكوكار باشد به دستگيره محكمي چنگ زده

(و به تكيه‌گاه مطمئني تكيه كرده است) و عاقبت همه كارها به سوي خدا است.

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرموده:

«هر كسي از امامان و فرزندان حسين (عليه السلام) اطاعت كند، به تحقيق اطاعت خدا را نموده و هر كس از دستورات ايشان تخلف نمايد، بدون ترديد نافرماني خدا كرده زيرا كه ايشان دستگيره محكم و تكيه‌گاهی مطمئن و وسيلة (تقرب) به سوى پروردگار مى‌باشند». [4]

امامان از فرزندان إمام حسين (عليه السلام) نه نفرند. اول آنها سجاد (عليه السلام) و آخر آنان حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است كه در كتب عامه و خاصه نام آنها آمده است.

پي‌نوشت:

[1]. سوره لقمان، آيه 20

[2]. الف) تفسير صافي، ص 148 - ب) الصراط المستقيم، ج 2، ص 229 - ج) بحار الانوار، ج 51، ص 64

[3]. سوره لقمان، آيه 22

[4]. ينابيع المودة، ص 445

در این سوره تنها يک آيه پیرامون مهدویت وجود دارد و آن آيه یکم این سوره است

«اقتربت الساعة و انشق القمر» [1]

قيامت نزديک شد و ماه از هم شكافت.

مفضل بن عمر از امام صادق (عليه السلام) روايتى را نقل مى‌كند كه حضرت درباره اين آيه شريفه فرمود: ساعت قيام قائم (عليه السلام)نزديک است. [2]

پي‌نوشت:

[1]. سوره قمر، آيه 1

[2]. الف) ينابيع المودة، ص 428 - ب) تفسير صافي، ج 5، ص 99

در این سوره دو آیه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 41 و 42

«و استمع يوم يناد المنادي من مكان قريب. يوم يسمعون الصيحة بالحق ذلك يوم الخروج» [1]

گوش فرا ده و منتظر روزى باش كه منادى از مكان نزديک، ندا مى‌دهد. روزى كه همگان صيحه رستاخيز را به حق شنوند، آن روز، روز خروج است.

امام صادق (علیه السلام) پيرامون تفسير اين دو آيه شريفه، فرمودند:

«منادى به نام قائم و نام پدرش ندا مى‌دهد و (صيحه) در اين آيه، صداى آسمانى است كه در روز خروج حضرت مهدى قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف) شنيده مى‌شود. [2]

پي‌نوشت:

[1]. سوره ق، آيات 41،42

[2]. الف) ينابيع المودة، ص 429 - ب) غاية المرام، ص751