در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 108- 110

«قل هذه سبيلى ادعوا الى الله على بصيرة أنا و من اتبعني» [1]

بگو اين راه من است كه من و پيروانم با بينائى، همه مردم را به سوى خدا دعوت مى‌كنيم.

امام باقر (عليه السلام) در تفسير اين آيه فرمود: «مقصود رسول الله (صلي الله عليه و آله) و اميرالمؤمنين و جانشينان بعد از او هستند» .[2]

عبدالله بن عباس می‌گوید: پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرمود:

«به درستى كه جانشينان و اوصيا و حجت‌هاى الهى بر مردم بعد از من، 12 نفرند. اول آنان، برادرم و آخرينشان، پسرم مى‌باشد، پرسيدند؛ يا رسول الله، برادرتان كيست؟ حضرت فرمود: على بن ابى طالب. سؤال شد، پسرتان كيست؟ حضرت فرمود: مهدى و او كسى است كه دنيا را پر از عدل و داد خواهد كرد، پس از آن كه از جور و ستم و تجاوز پر شده باشد. سپس فرمود: سوگند به كسى كه مرا به حق پيامبرى بشارت دهنده، برگزيد، اگر از دنيا نمانده باشد، مگر يک روز، خداوند آن روز را طولانى خواهد كرد، تا در آن روز فرزندم مهدى (عليه السلام ) ظاهر شود و روح الله عيسى بن مريم (عليه السلام) نازل مى‌شود و پشت سر - حضرت- نماز مى‌خواند و اوست كه دنيا را به نور خدايى روشن خواهد كرد و حكومتش عالمگير شده و شرق و غرب را در بر خواهد گرفت».[3]

«حتى اذا استيئس الرسل و ظنوا أنهم قد كذبوا جائهم نصرنا» [4]

زمانى كه رسولان مايوس شوند و گمان كردند كه حتى گروه اندک مؤمنان به آنها دروغ گفته‌اند در اين هنگام، يارى ما به سراغ آنها آمد.

اميرالمؤمنين (عليه السلام) در تفسير اين آيه شريفه، فرمود:

«نصرت و يارى خدا در زمانى كه پست‌تر از مردار باشد، نمى‌آيد. اين است فرمايش خداى عزوجل در سوره يوسف (آيه مذكور) و اين نصر الهى هنگام قيام قائم ما حضرت مهدى (عليه السلام) است». [5]

پي‌نوشت:

[1]. يوسف آيه 108

[2]. الف ) تفسير برهان ج 2 ص 247 - ب) تفسير فرات بن ابراهيم كوفي ص 201

[3]. فرائد المسمطين ج 2 ص 312

[4]. يوسف آيه 110

[5]. الف ) ينابيع الموده ص 434 - ب ) غايه المرام ص 736

در این سوره چهار آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 8- 21- 80-  86

«و لئن أخرنا عنهم العذاب الى أمة معدودة» [1]

اگر مجازات را تا زمان محدود از آنها به تأخير اندازيم.

از حضرت باقر و حضرت صادق (عليهما السلام) در تفسير اين آيه روايت شده كه فرمودند:

«امت معدوده، اصحاب مهدى (عليه السلام) هستند كه در آخر الزمان سيصد و سيزده نفر مرد به تعداد اهل بدر كه در يک ساعت همچون گرد آمدن پاره‌هاى ابر در فصل پائيز جمع مى‌شوند». [2]

امام صادق (عليه السلام) در حدیث دیگری فرمود:

عذاب، خروج قائم (عليه السلام) است و امت معدوده، اهل بدر و اصحاب بدرند.[3]

«اولئك الذين خسروا انفسهم و ضل عنهم ما كانوا يفترون» [4]

آنان كسانى هستند كه سرمايه وجود خود را از دست دادند و تمام معبودهاى دروغين از نظرشان كم شدند. زيانكاران كسانى هستند كه درباره امام زمان(عجل الله تعالي فرجه الشریف) شک مى‌كنند.

مفضل بن عمر مى‌گويد:

در محضر مبارک امام صادق (عليه السلام) بوديم و سخن درباره امام قائم، حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) دور مى‌زد، امام صادق (عليه السلام) فرمود: «مى گويند: درباره حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) شک دارند که چه زمانى متولد شده؟ چه كسى او را ديده؟ او كجا مستقر است؟ و چه وقت ظاهر مى‌شود؟ تمام اين اشكالات، شک است در قضا و قدرت خداوند متعال، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: «آنها به خود در دنيا و آخرت زيان مى‌رسانند». [5]

«قال لو أن لي بكم قوة او آوى الى ركن شديد» [6]

گفت اى كاش در برابر شما قدرتى داشتم يا تكيه‌گاه و پشتيبان محكم در اختيار من بود.

صالح بن سعيد مى‌گويد: امام صادق (عليه السلام) درباره تفسير اين آيه فرمود «قوة» حضرت قائم است، و «ركن محكم» سيصد و سيزده نفر اصحابش مى‌باشد. [7]

«بقية الله خير لكم إن كنتم مؤمنين» [8]

سرمايه حلالى كه خداوند براى شما باقى گذارده برايتان بهتر است اگر ايمان داشته باشيد.

امام باقر (عليه السلام) مى‌فرمايد:

«اين آيه، اولين آيه‌اى است كه قائم (عليه السلام) آن را تلاوت مى‌كند و سپس مى‌فرمايد: من بقية الله و حجت خدا و نماينده او در زمين بر شما (مردم) مى‌باشم (و مردم به سوى او مى‌آيند و بر او سلام مى‌كنند) و نحوه سلامشان چنين است: السلام عليک يا بقية الله فى ارضه. [9]

پي‌نوشت:

[1]. هود آيه 8

[2]. الف ) ينابيع الموده ص 424 - ب ) بحار الانوار ج 51 ص 58

[3]. تفسير الميزان ج 10 ص 280

[4]. هود آيه 21

[5]. ينابيع الموده ص 428

[6]. هود آيه 80

[7]. الف ) ينابيع الموده ص 424 - ب ) اثبات الهدي  ج 7 ص 100 - ج ) غايه المرام ص 726

[8]. هود آيه 86

[9]. الف ) تفسير صافي ج 2 ص 468 - ب ) اثبات الهدي ج 7 ص 392 - ج ) المهدي الموعود عند علامه اهل السنه ص 131

در این سوره دو آیه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 35- 55

«الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح في زجاجة الزجاجة كأنها كوكب دري يوقد من شجرة مباركة زيتونة لاشرقية و لاغربية يكاد زيتها يضيي و لو لم تمسسه نار نور على نور يهدي الله لنوره من يشاء» [1]

ترجمه آيه شريفه در ادامه در متن حديث آمده است.

جابربن عبدالله انصارى مى‌گويد:

داخل مسجد كوفه شدم در حالى كه امير المؤمنين (عليه السلام) مشغول نوشتن بود و مى‌خنديد، عرض كردم: يا أميرالمؤمنين، چه چيز باعث خنده شما شد؟ فرمود: «تعجب مى‌كنم از كسي كه اين آيه را (الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوه.. !) مى‌خواند و معرفت به آن ندارد.» عرض كردم: آرى، يا أميرالمؤمنين، سپس حضرت آيه را تلاوت کردند «الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة...» و فرمودند: مراد از مشكوه، محمد (صلي الله عليه و آله) است و مراد از فيها مصباح، من هستم. المصباح في زجاجة، هم، حسن و حسين، مى‌باشند، كأنها كوكب دري هم اشاره به على بن الحسين است. يوقد من شجره، نیز، محمد بن على است، زيتونة، جعفر بن محمد است. لا شرقية، موسى بن جعفر است. و لا غربية، هم، على بن موسى است. يكاد زيتها يضيى، محمد بن على است. و لو لم تمسسه نار، على بن محمد است. نور على نور، حسن بن على است و مراد از يهدي الله لنوره من يشاء، هم، قائم ما مهدى (عليه السلام) است».[2]

«وعد الله الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنكم في الأرض كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لايشركون بي شيئا» [3]

خداوند به كساني كه از شما که ايمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده مى‌دهد كه آنها را قطعا خليفه روى زمين خواهد كرد، همانگونه كه پيشينيان را خلافت روي زمين بخشيد و دين و آيينى را كه براى آنها پسنديده، پا برجا و ريشه‌دار خواهد ساخت و خوف و ترس آنها را به امنيت و آرامش مبدل مى‌كند. آنچنان كه تنها مرا مى‌پرستند و چيزى را براى من شريک نخواهند ساخت.»

اسحاق بن عبدالله از امام زين العابدين (عليه السلام) روايت مى‌كند كه حضرت فرمود:

«اين آيه در شأن قائم (عليه السلام) است». [4]

عبدالله بن سنان گويد:

از امام صادق (عليه السلام) از تفسير كلام خدا پرسيدم: «وعد الله الذين آمنوا منكم... » حضرت فرمود: «اين آيه در شأن على بن ابيطالب و امامان از نسل او نازل شده. «و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى...»، يعنى توسط ظهور حضرت قائم (عليه السلام) صورت مى‌پذيرد. [5]

پي‌نوشت:

[1].نور آيه 35

[2]. غايه المرام ص 742

[3]. نور آيه 55

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 426 - ب ) تفسير صافي ج 3 ص 444

[5]. تفسير برهان ج 3 ص 147

در این سوره شش آيه پیراون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 47- 59- 69-77-83- 159

«يا أيها الذين اوتوا الكتاب آمنوا بما نزلنا مصدقاً لما معكم من قبل ان نطمس وجوهاً فنردها» [1]

اي كساني كه كتاب (خدا) به شما داده شده، به آنچه (بر پيامبر خود) نازل كرديم و هماهنگ با نشانه‌هايي است كه با شماست، ايمان بياوريد، پيش از آن كه صورتهايي را محو كنيم و سپس به پشت سر بازگردانيم.

جابر جعفي گويد:

«امام باقر (عليه السلام) درباره اين آيه (يا ايها الذين اوتوا الكتاب...) فرمودند: تنها سه تن از لشكريان سفياني كه زمين را در ستم و تباهي فرو مي‌برند، نجات مي‌يابند، خداوند چهره آنان را به طرف پشتشان بر مي‌گرداند و اين پيش آمد در زمان قيام قائم، مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشریف) روي مي‌دهد. [2]

«يا أيها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و أولي الامر منكم» [3]

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد پيامبر خدا و صاحبان امر را.

مقصود از اولي‌الامر، 12 امام (عليه السلام) است كه اول آنان حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام) و آخر آنها حضرت بقيه الله مهدي منتظر (عليه السلام) مي‌باشد و اين ديدگاه اكثر دانشمندان اسلامي اعم از سني و شيعه است.[4]

«الذين انعم الله عليهم من النبيين و الصديقين و الشهداء و الصالحين و حسن اولئک رفيقاً» [5]

خدا نعمت خود را بر آنها تمام كرده (و آنان را همنشين) پيامبران و صديقان و شهدا و صالحان كرد، چه خوب رفيقاني هستند.

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) درباره (و حسن اولئک رفيقاً) در آيه مذكور فرمودند:

«منظور قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [6]

«و قالوا ربنا لم كتبت علينا القتال لولا أخرتنا الي اجل قريب» [7]

و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقدر داشتي؟ چرا اين فرمان را كمي تأخير نينداختي؟

از امام حسن مجتبى و امام باقر (عليهما السلام) درباره اجل قريب روايت شده كه اشاره به قيام قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [8]

5«و لو ردوه الى الرسول و الى أولى الامر منهم لعلمه الذين يستنبطونه منهم» [9]

و اگر به پيامبر و پيشوايان (كه قدرت و تشخيص كافى دارند) ارجاع كنند، از ريشه‌هاى مسائل آگاه خواهند شد.

منظور از اولى‌الامر حضرت امير المؤمنين (عليه السلام) و يازده فرزندنش است كه آخر آنان حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است مى‌باشد. [10]

«و إن من اهل الكتاب الا ليؤمنن به قبل موته و يوم القيامة يكون عليهم شهيدا» [11]

و هيج يک از اهل كتاب نيست مگر اين كه قبل از مرگ به او ايمان آورد و روز قيامت گواهى بر آنها خواهد بود.

محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) چنین  نقل مى‌كند كه اين آيه، اشاره به نزول حضرت عيسى (عليه السلام) پيش از قيامت و خواندن نماز پشت سر حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) و ايمان آوردن ملت يهود و نصارى و غير آنها به حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) مى‌باشد.[12]

پي‌نوشتها:

[1]. نساء آيه 47

[2]. الف) ينابيع الموده ص 421 - ب) اثبات الهدي ج 7 ص 97

[3]. نساء آيه 59

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 116 - ب) تفسير نمونه ج 2 ص 442 نقل از بحر المحيط ج 3 ص 287 - ج ) تفسير برهان ج 1 ص 381 - د) تفسير فرات الكوفي ص 108

[5]. نساء 69

[6]. الف) شواهد التنزيل ج 1 ص 154 - ب) تفسير فرات كوفي ص 112 - ج) غايه المرام ص 728

[7]. نساء آيه 77

[8]. الف ) غايه المرام ص 728 - ب) تفسير نمونه ج 4 ص 15

[9]. نساء آيه 83

[10]. الف ) شواهد التنزيل ج 1 ص 150 - ب ) ينابيع الموده ص 118 - ج ) تفسير نمونه ج 5 ص 31 - د ) غايه المرام ص 325

[11]. نساء آيه 159

[12]. الف ) ينابيع الموده ص 421 - ب ) غايه المرام ص 228