در این سوره دو آيه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 81 و 88

«الي يوم الوقت المعلوم» [1] تا روز و زمان معينى.

از امام هشتم حضرت رضا (عليه السلام) پيرامون اين آيه، سئوال شد، حضرت فرمود:

«مراد، روز خروج قائم ماست و هركس قبل از خروج قائم ما تقيه را ترک كند، از ما نيست. به حضرت گفته شد: يابن رسول الله، قائم از شما أهل بيت كيست؟ حضرت فرمود: چهارمين نسل از فرزندانم، پسر سيده كنيزان. خداوند متعال توسط او زمين را پاک و پاكيزه و از ستم و ظلم، تقديس و تطهير مى‌نمايد و اوست كه مردم، در ولايت او شک مى‌كنند و اوست صاحب غيبت قبل از خروج و پس از خروج (و ظهور) زمين را به نور خود منور مى‌كند و عدالت را در بين مردم مى‌گستراند (در آن زمان) كسى به كسى ستم نخواهد كرد و اوست كه زمين (و زمان) همواره در خدمت اوست. هنگام ظهور، منادى از آسمان ندا مى‌كند و صداى او را تمام اهل زمين مى‌شنوند، كه درباره حضرت (جهت پيروزى او) دعا مى‌كند و مي‌گويد: اى اهل عالم، حجت خدا ظاهر شد و او در كعبه است. از او پيروى كنيد. به درستى كه حق با اوست و در اوست.» [2]

«و لتعلمن نبأه بعد حين» [3] و خبر آن را بعد از مدتى مى‌شنويد.

عاصم بن حميد از حضرت باقر (عليه السلام) روايت كرده كه حضرت باقر (عليه السلام) فرمود: «حتما خواهيد دانست خبر او را، يعنى خبر قائم (عليه السلام) را هنگام ظهورش» [4]

پي‌نوشت‌ها:

[1]. سوره ص، آيه 81

[2]. فرائد السمطين، ج 2، ص 337

[3]. سوره ص، آيه 88

[4]. الف) ينابيع المودة، ص 249 - ب) غاية المرام، ص 747

در این سوره نه آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 1-2-17-18-9 1-23- 41- 45

«حم. عسق» [1]

امام باقر (عليه السلام) در تأويل اين دو آیه فرمود:

«حم، عزم و قضاى حتمى خداوند تعالى و عين اشاره به عذاب پروردگار است. سين به معناى (سيكون) به زودى خواهد شد و اشاره به سال‌هايى است كه عذاب واقع مى‌شود و قاف، اشاره به قذف و مسخ است كه در آخرالزمان و خروج سفيانى و اصحابش مي‌گردد، كه مصادف با آن، حضرت ولى عصر (عليه السلام) در مكه معظمه، ظهور خواهد فرمود.» [2]

و نيز يحيى بن ميسره از امام باقر (عليه السلام) روايت كرده كه حضرت فرمود:

«حم عسق، عدد سال‌هاى حضرت حجت قائم، مى‌باشد. [3]

«و ما يدريک لعل الساعة قريب» [4]

اما تو چه مى‌دانى شايد ساعت (قيام قيامت) نزديک باشد!

مفضل بن عمر مى‌گويد: در محضر امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: معناى آيه «و ما يدريک لعل الساعة قريب»، چيست؟ حضرت فرمود:

«مراد، ساعت قيام قائم (عليه السلام) است». [5]

«ألا إن الذين يمارون في الساعة لفي ضلال بعيد» [6]

آگاه باشيد آنها كه در ساعت (قيامت) ترديد مى‌كنند در گمراهى عميق هستند.

مفضل بن عمر مى‌گويد: از امام صادق (عليه السلام) معنى اين آيه را، پرسيدم. حضرت فرمود:

«مراد (از ساعت)، قيام قائم (عليه السلام) است. مى‌گويند چه زمانى متولد شده و چه كسى او را ديده، او كجا مى‌باشد و چه وقت ظاهر مى‌شود. تمام اين اشكالات، شكى است در قضا و قدرت خداوند متعال، آنها به نفس خودشان در دنيا و آخرت زيان مى‌رسانند». [7]

«الله لطيف بعباده يرزق من يشاء من عباده و هو القوى العزيز، من كان يريد حرث الآخرة نَزِد له في حرثه و من كان يريد حرث الدنيا نؤته منها و ما له في الاخرة من نصيب» [8]

خداوند نسبت به بندگانش، لطف دارد. هر كس را بخواهد روزى مى‌دهد و او قوى و شكست ناپذير است.

كسى كه زراعت آخرت را بخواهد، به او بركت مى‌دهيم و بر محصولش مى‌افزائيم و آنها كه فقط كشت دنيا را مى‌طلبند كمى از آن به آنها مي‌دهيم، اما از آخرت، هيچ نصيبى ندارند.

از ابى‌بصير روايت شده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«خداوند سبحان دوستى و مودت (ذوى القربى) را در اختيار كسانى قرار مى‌دهد كه مى‌خواهد از بندگانش باشند، اين است زراعت آخرت. خداوند به وعده خود نسبت به آن كس كه قصد مودت ايشان را دارد وفا مى‌كند و آنها كه قصد نعيم دنيوى دارند، در آخرت براى ايشان نصيبى نيست و در قيام قائم آل محمد، از فيوضات و بركات آن حضرت، بى‌بهره‌اند» [9]

«قل لا اسالكم عليه اجرا الا المودة في القربى و من يقترف حسنة نزد له فيها حسنا» [10]

بگو من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‌كنم جز دوست داشتن نزديكانم و هر كس عمل نيكى انجام دهد، بر نيكيش مى‌افزائيم.

ابن عباس مى‌گويد: هنگامى كه اين آيه، نازل شد، گفتند: يا رسول الله، اينان چه كسانى هستند كه خداوند متعال امر به مودت (محبت) اينها نموده و اين مودت را بر ما واجب كرده است؟

پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود: «على و فاطمه و فرزندانشان مى‌باشند و اين كلام را پيامبر (صلي الله عليه و آله) سه بار تكرار كردند.» [11]

طبق فرمايش رسول اكرم (صلي الله عليه و آله)که می فرمایند: «المهدى من عترتي و من أولاد فاطمة». [12] مهدى از عترت من و از اولاد فاطمه مى‌باشد، اين آيه شريفه نيز شامل حضرت حجت مى‌باشد و آن حضرت از كسانى است كه در حق آنان اين آيه شريفه نازل گرديده است.

امام باقر (عليه السلام) در تفسير آيه كريمه «قل لا أسألكم عليه اجرأ إلا المودة في القربى» فرمود: «ايشان، أئمه (عليهم السلام) هستند [13] كه اميرالمؤمنين على (عليه السلام) اولین آنها و آخرينشان، مهدى مى‌باشد.

همچنین از ابن عباس پيرامون آیه «و من يقترف حسنه» نقل شده که گفت: «مراد، مودت به اهل بيت پيامبر (صلي الله عليه و آله) است.» [14]

«و لمن انتصر بعد ظلمه فأولئک ما عليهم من سبيل» [15]

و كسى كه بعد از مظلوم شدن، يارى طلبد، ايرادى بر او نيست.

ابوحمزه ثمالى گويد: شنيدم حضرت باقر (عليه السلام) در تأويل اين آيه شريفه «و لمن انتصر بعد ظلمه فأولئک ما عليهم من سبيل»، فرمود: «مراد، حضرت قائم (عليه السلام) و اصحاب اوست. چون آن جناب با اصحابش قيام كند، از بنى اميه و تكذيب كنندگان و دشمنان انتقام گيرند.» [16]

«خاشعين من الذل ينظرون من طرف خفي» [17]

از شدت مذلت خاشعند و زير چشمى (به آن) نگاه مى‌كنند.

جابربن يزيد نقل مى‌كند كه امام باقر (عليه السلام) در تأويل آيه شريفه «خاشعين من الذل من طرف خفي» فرمود: يعنى به حضرت قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه) مى‌نگرند. [18]

پي‌نوشت‌ها:

[1]. سوره شوري، آيه 1و2

[2]. تفسير جامع، ج7، ص 168

[3]. تفسير برهان، ج 4، ص 115

[4]. سوره شوري، آيه 17

[5]. الف) ينابيع المودة، ص 428 - ب) اثبات الهدي، ج 4 ص 144

[6]. سوره شوري، آیه 18

[7]. الف) ينابيع المودة، ص 428 - ب) اثبات الهدي، ج 7، ص 144

[8]. سوره شوري، آيه 19 ـ 20

[9]. الف) ينابيع المودة، ص427 - ب) غاية المرام، ص 749

[10]. سوره شوري، آيه 23

[11]. شواهد التنزيل، ج 2، ص132

[12]. ينابيع المودة، ص430

[13]. تفسير برهان، ج 4، ص 121

[14]. شواهد التنزيل، ج 2، ص 15

[15]. سوره شوري، آیه 41

[16]. الف) تفسير برهان،  ج4 ص 129 - ب) اثبات الهدي، ج 7، ص 105 - ج) بحار الانوار، ج 51، ص 48

[17]. سوره شوريف آيه 45

[18]. الف) تفسير برهان، ج 4، ص 129 - ب) اثبات الهدي، ج 7، ص 129

در این سوره چهار آيه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 1 ، 2 ، 3 ، 4

«و الشمس و ضحيها، و القمر اذا تليها، و النهار اذا جليها، و الليل اذا يغشيها» [1]

به خورشيد و گسترش نور آن، سوگند.

و به ماه، در آن هنگام كه بعد از آن در آيد، سوگند.

و به روز هنگامي كه صفحه زمين را روشن سازد، سوگند.

و قسم به شب، آن هنگام كه صفحه زمين را بپوشاند.

فضل بن عباس نقل مي‌كند كه حضرت امام صادق (عليه السلام)  در تاويل اين آيات فرمود:

«خورشيد اميرالمومنين و نورش قيام قائم است و مقصود از ماه در آيه كه از پي خورشيد درآيد حسن و حسين (عليهما السلام) هستند و روز كه زمين را روشن مي‌كند، قيام قائم است»

در حديث مشابهي حضرت فرمودند: «منظور از در آمدن شب، دولت شيطان (بني اميه) است كه تا روز قيامت صغري (روز قيام حضرت مهدي) ادامه دارد. [2]

پي‌نوشت:

[1]. سوره شمس، آيات 1 الي 4

[2]. الف) غاية المرام، ص757 - ب) اثبات الهدي، ج 7، 131

در این سوره دو آيه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 4- 21

«ان نشأ ننزل عليهم من السماء آية فظلت أعناقهم لها خاضعين» [1]

اگرما اراده كنيم از آسمان بر آنها آيه‌اى نازل مي‌كنيم كه گردنهايشان در برابر آن خاضع گردد.

عمر بن حنظله از امام صادق (عليه السلام) از علامات قيام قائم پرسيد، امام (عليه السلام) فرمود: پيش از قيام قائم (عليه السلام) پنج نشانه است:

1- فرياد (صيحه آسمانى)

2- خروج سفيانى.

3- فرورفتن سفيانى و لشكر او در زمين.

4- قتل نفس زكيه.

5- قتل يمانى.

عمر بن حنظله گويد اين آيه« إن نشأ ننزل عليهم من السماء» را خدمت حضرت، عرض كردم و پرسیدم كه منظور اين آيه همان صيحه است؟ حضرت فرمود: آرى هرگاه اين صيحه ظاهر شود گردنكشان و دشمنان خداوند تعالى، خاضع و فرمانبر شوند.

همچنين ابى بصير و ابن الورد از حضرت باقر (عليه السلام) روايت كرده‌اند كه امام فرمود:

اين آيه در شأن قائم (عليه السلام) نازل شد و منادى به نام حضرت و نام پدرش از آسمان ندا مى‌كند. [2]

«ففررت منكم لما خفتكم فوهب لي ربي حكما و جعلني من المرسلين» [3]

و به دنبال آن هنگامى كه از شما ترسيدم، فرار كردم و پروردگارم به من دانش بخشيد و مرا از پيامبران قرار داد.

مفضل بن عمر مى‌گويد امام صادق (عليه السلام) فرمود:

«وقتى كه قائم ما قيام كند، به مردم خطاب كند و اين آيه را بخواند: «ففررت منكم لما خفتكم تا آخر» [4]

پي‌نوشت‌ها:

[1]. سوره شعرا، آيه 4

[2]. ينابع المودة، ص 427

[3]. سوره شعرا، آيه 21

[4]. الف) اثبات الهدي، ج 7، ص 124 - ب) تفسير برهان، ج 3، ص183