در این سوره دو آیه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 35- 55

«الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح في زجاجة الزجاجة كأنها كوكب دري يوقد من شجرة مباركة زيتونة لاشرقية و لاغربية يكاد زيتها يضيي و لو لم تمسسه نار نور على نور يهدي الله لنوره من يشاء» [1]

ترجمه آيه شريفه در ادامه در متن حديث آمده است.

جابربن عبدالله انصارى مى‌گويد:

داخل مسجد كوفه شدم در حالى كه امير المؤمنين (عليه السلام) مشغول نوشتن بود و مى‌خنديد، عرض كردم: يا أميرالمؤمنين، چه چيز باعث خنده شما شد؟ فرمود: «تعجب مى‌كنم از كسي كه اين آيه را (الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوه.. !) مى‌خواند و معرفت به آن ندارد.» عرض كردم: آرى، يا أميرالمؤمنين، سپس حضرت آيه را تلاوت کردند «الله نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة...» و فرمودند: مراد از مشكوه، محمد (صلي الله عليه و آله) است و مراد از فيها مصباح، من هستم. المصباح في زجاجة، هم، حسن و حسين، مى‌باشند، كأنها كوكب دري هم اشاره به على بن الحسين است. يوقد من شجره، نیز، محمد بن على است، زيتونة، جعفر بن محمد است. لا شرقية، موسى بن جعفر است. و لا غربية، هم، على بن موسى است. يكاد زيتها يضيى، محمد بن على است. و لو لم تمسسه نار، على بن محمد است. نور على نور، حسن بن على است و مراد از يهدي الله لنوره من يشاء، هم، قائم ما مهدى (عليه السلام) است».[2]

«وعد الله الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنكم في الأرض كما استخلف الذين من قبلهم و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لايشركون بي شيئا» [3]

خداوند به كساني كه از شما که ايمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده مى‌دهد كه آنها را قطعا خليفه روى زمين خواهد كرد، همانگونه كه پيشينيان را خلافت روي زمين بخشيد و دين و آيينى را كه براى آنها پسنديده، پا برجا و ريشه‌دار خواهد ساخت و خوف و ترس آنها را به امنيت و آرامش مبدل مى‌كند. آنچنان كه تنها مرا مى‌پرستند و چيزى را براى من شريک نخواهند ساخت.»

اسحاق بن عبدالله از امام زين العابدين (عليه السلام) روايت مى‌كند كه حضرت فرمود:

«اين آيه در شأن قائم (عليه السلام) است». [4]

عبدالله بن سنان گويد:

از امام صادق (عليه السلام) از تفسير كلام خدا پرسيدم: «وعد الله الذين آمنوا منكم... » حضرت فرمود: «اين آيه در شأن على بن ابيطالب و امامان از نسل او نازل شده. «و ليمكنن لهم دينهم الذي ارتضى...»، يعنى توسط ظهور حضرت قائم (عليه السلام) صورت مى‌پذيرد. [5]

پي‌نوشت:

[1].نور آيه 35

[2]. غايه المرام ص 742

[3]. نور آيه 55

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 426 - ب ) تفسير صافي ج 3 ص 444

[5]. تفسير برهان ج 3 ص 147

در این سوره شش آيه پیراون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 47- 59- 69-77-83- 159

«يا أيها الذين اوتوا الكتاب آمنوا بما نزلنا مصدقاً لما معكم من قبل ان نطمس وجوهاً فنردها» [1]

اي كساني كه كتاب (خدا) به شما داده شده، به آنچه (بر پيامبر خود) نازل كرديم و هماهنگ با نشانه‌هايي است كه با شماست، ايمان بياوريد، پيش از آن كه صورتهايي را محو كنيم و سپس به پشت سر بازگردانيم.

جابر جعفي گويد:

«امام باقر (عليه السلام) درباره اين آيه (يا ايها الذين اوتوا الكتاب...) فرمودند: تنها سه تن از لشكريان سفياني كه زمين را در ستم و تباهي فرو مي‌برند، نجات مي‌يابند، خداوند چهره آنان را به طرف پشتشان بر مي‌گرداند و اين پيش آمد در زمان قيام قائم، مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشریف) روي مي‌دهد. [2]

«يا أيها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و أولي الامر منكم» [3]

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد پيامبر خدا و صاحبان امر را.

مقصود از اولي‌الامر، 12 امام (عليه السلام) است كه اول آنان حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (عليه السلام) و آخر آنها حضرت بقيه الله مهدي منتظر (عليه السلام) مي‌باشد و اين ديدگاه اكثر دانشمندان اسلامي اعم از سني و شيعه است.[4]

«الذين انعم الله عليهم من النبيين و الصديقين و الشهداء و الصالحين و حسن اولئک رفيقاً» [5]

خدا نعمت خود را بر آنها تمام كرده (و آنان را همنشين) پيامبران و صديقان و شهدا و صالحان كرد، چه خوب رفيقاني هستند.

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) درباره (و حسن اولئک رفيقاً) در آيه مذكور فرمودند:

«منظور قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [6]

«و قالوا ربنا لم كتبت علينا القتال لولا أخرتنا الي اجل قريب» [7]

و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقدر داشتي؟ چرا اين فرمان را كمي تأخير نينداختي؟

از امام حسن مجتبى و امام باقر (عليهما السلام) درباره اجل قريب روايت شده كه اشاره به قيام قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [8]

5«و لو ردوه الى الرسول و الى أولى الامر منهم لعلمه الذين يستنبطونه منهم» [9]

و اگر به پيامبر و پيشوايان (كه قدرت و تشخيص كافى دارند) ارجاع كنند، از ريشه‌هاى مسائل آگاه خواهند شد.

منظور از اولى‌الامر حضرت امير المؤمنين (عليه السلام) و يازده فرزندنش است كه آخر آنان حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است مى‌باشد. [10]

«و إن من اهل الكتاب الا ليؤمنن به قبل موته و يوم القيامة يكون عليهم شهيدا» [11]

و هيج يک از اهل كتاب نيست مگر اين كه قبل از مرگ به او ايمان آورد و روز قيامت گواهى بر آنها خواهد بود.

محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) چنین  نقل مى‌كند كه اين آيه، اشاره به نزول حضرت عيسى (عليه السلام) پيش از قيامت و خواندن نماز پشت سر حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) و ايمان آوردن ملت يهود و نصارى و غير آنها به حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) مى‌باشد.[12]

پي‌نوشتها:

[1]. نساء آيه 47

[2]. الف) ينابيع الموده ص 421 - ب) اثبات الهدي ج 7 ص 97

[3]. نساء آيه 59

[4]. الف ) ينابيع الموده ص 116 - ب) تفسير نمونه ج 2 ص 442 نقل از بحر المحيط ج 3 ص 287 - ج ) تفسير برهان ج 1 ص 381 - د) تفسير فرات الكوفي ص 108

[5]. نساء 69

[6]. الف) شواهد التنزيل ج 1 ص 154 - ب) تفسير فرات كوفي ص 112 - ج) غايه المرام ص 728

[7]. نساء آيه 77

[8]. الف ) غايه المرام ص 728 - ب) تفسير نمونه ج 4 ص 15

[9]. نساء آيه 83

[10]. الف ) شواهد التنزيل ج 1 ص 150 - ب ) ينابيع الموده ص 118 - ج ) تفسير نمونه ج 5 ص 31 - د ) غايه المرام ص 325

[11]. نساء آيه 159

[12]. الف ) ينابيع الموده ص 421 - ب ) غايه المرام ص 228

در این سوره سه آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 1- 16-43

«أتى أمر الله فلا تستعجلوه» [1]

فرمان خدا (مجازات مشركان و مجرمان) فرارسيده است. براى آن شتاب نكنيد.

از امام صادق (عليه السلام) روايت شده كه فرمودند:

«هرگاه خداوند اراده فرمايد تا قيام قائم (عليه السلام) صورت پذيرد، جبرئيل را به صورث يک پرنده سفيد درآورده كه يک پا بر كعبه و يک پا بر بيت المقدس قرار مى‌دهد و با بلندترين صدا فرياد مى‌زند: «أتى امر الله فلا تستعجلوه»  فرمان خدا آمد، تعجيل نكنيد. آنگاه امام صادق (عليه السلام) فرمودند: در اين هنگام حضرت قائم (عليه السلام) در كنار مقام ابراهيم، حاضر مى‌شوند و دو ركعت نماز مى‌خوانند. [2]

«و علامات و بالنجم هم يهتدون» [3]

و نشانه‌هايى قرار داده و آنها به وسيله ستارگان هدايت مى‌شوند.

داود جصاص می‌گوید: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم، كه فرمود:

«مقصود از «نجم» رسول الله (صلي الله عليه و آله) است و «علامات»، امامان (عليهم السلام) مى‌باشند. [4]

«فاسألوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون» [5]

اگر نمى‌دانيد، از اهل دانش سؤال كنيد.

(اهل الذكر) آل محمد (عليهم السلام) مى‌باشند.

مردى به نام حرث مي‌گويد: از أميرالمؤمنين، على (عليه السلام) درباره آيه «فاسألوا اهل الذكر» سؤال نمودم. حضرت فرمود: «به خدا سوگند، درست است كه ما (اهل ذكر و اهل علم و  معدن التنزيل) هستيم. از پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) شنيدم كه مى‌فرمود: منم شهر علم و على درب آن، هر كس طالب علم است، از درب آن وارد شود». [6]

از عبدالله عجلان از امام باقر(عليه السلام) در تفسير كلام خدا «فاسألوا اهل الذكر» روايت شده كه رسول الله (صلي الله عليه و آله) فرمود: «مقصود از (ذكر)، منم و (اهل الذكر)، امامان (عليهم السلام) هستند.[7]

پي‌نوشتها:

[1]. سوره نحل، آيه 1

[2]. غاية المرام، ص 727 - اثبات الهدي، ج 7، ص 102

[3]. سوره نحل، آيه 16

[4]. الف) شواهد التنزيل، ج 1، ص327 - ب) غاية المرام، ص 737 - ج) تفسير فرات بن ابراهيم كوفي، ص432

[5]. سوره نحل، آیه43

[6]. شواهد النتزيل، حسکانی، ج 1، ص 334

[7]. الف) اصول الكافي، کلینی، ج 1، ص 403 - ب) تفسير برهان، ج 2، ص

در این سوره یک آیه پیرامون بحث مهدویت وجود دارد

«قل أرأيتم إن أصبح مآؤكم غورا فمن يأتيكم بماء معين» [1]

بگو: به من خبر دهيد، اگر آبهاى (سرزمين) شما در زمين فرو رود، چه كسى مى‌تواند آب جارى در دسترس شما قرار دهد؟

ابوبصير از امام صادق (عليه السلام) نقل مى‌كند كه حضرت در تأويل اين آيه شريفه فرمودند:

«يعنى اگر امامتان غايب شود، كيست که امام ظاهرى برايتان آورد که خبرهاى آسمان و زمين و حلال و حرام خدا را برايتان بيان كند؟» [2]

 امام باقر (عليه السلام) نیز ذیل این آیه، می‌فرمایند:

«اين آيه در حق امام قائم (عليه السلام) نازل گرديد».

پي‌نوشت:

[1]. سوره ملک، آيه 30

[2]. الف) تفسير صافي، ج 5، ص 5 و 2 - ب) اثبات الهدي، ج7، ص 136  - ج ) ينابيع المودة، ص 42

در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 26 ـ 44

«و الذين يصدقون بيوم الدين» [1] و آنها كه به روز جزا ايمان دارند.

امام باقر (عليه السلام) در تفسیر این آیه،  فرمودند:

«مراد از يوم الدين در اين آيه، روز ظهور و خروج حضرت قائم (عجل الله تعالي فرجه الشریف)  است.[2]

«خاشعة ابصارهم ترهقهم ذلة ذلک اليوم الذي كانوا يوعدون» [3]

در حالي كه چشمهاي آنها از شدت وحشت به زير افتاده و پرده‌اي از ذلت و خواري آنها را پوشانده است (و به آنها گفته مي‌شود) اين همان روزي است كه ما به شما وعده داده‌ايم.

شرف الدين نجفي ذيل اين آيه شريفه از حضرت باقر (عليه السلام) روايت كرده كه حضرت فرمود: «روز موعود، روز ظهور و خروج حضرت قائم «عجل الله تعالي فرجه الشریف» مي‌باشد. [4]

پي‌نوشت:

[1]. سوره معارج، آيه 26

[2]. غاية المرام، ص 754 - بحار الانوار، ج 51، ص62

[3]. سوره معارج، آيه 44

[4]. تفسير برهان، ج 4، ص386

در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 37-75

«فاختلف الاحزاب من بينهم» [1]

گروه‌ها از ميان پيروان او اختلاف كردند.

از اميرالمؤمنين (عليه السلام) درباره اين آيه شريفه، سؤال شد، حضرت فرمود: «در سه وقت منتظر فرج باشيد، پرسيدند كدام اوقات؟ فرمود: وقت اختلاف شاميان و آمدن پرچمهاى سياه از خراسان و حدوث فزع و بيم در ماه رمضان، گفتند: فزع چيست؟ فرمود: مگر اين آيه را نشنيده‌ايد: «اگر بخواهيم نشانه‌هايى از آسمان بر آنها بفرستيم كه گردن‌هايشان در برابرش، خاضع شود (سوره شعراء- آيه/ 4) اين نشانه‌اى است كه دختران را از پس پرده بيرون كشند و خوابها را بيدار و بيدارها را بيمناک كند».[2]

«حتى اذا راوا ما يوعدون اما العذاب و اما الساعة فسيعلمون من هو شر مكانا و اضعف جندا» [3] تا زمانى كه وعده الهى را با چشم ببينند؟ يا عذاب اين دنيا يا عذاب آخرت، آن روز است كه خواهند دانست چه كسى مكانش بدتر و چه كسى لشكرش ناتوان‌تر است؟.

ابوبصير از امام صادق (عليه السلام) نقل كرده، كه حضرت فرمود:

«اذا راوا ما يوعدون»، قيام قائم ماست و آن ساعتى است كه پيروان باطل خواهند ديد و عذاب خدا را به دست تواناى قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف) خواهند ديد كه در پيشگاه امام زمان چه جاى بدى دارند و چقدر ناتوانند.[4]

پي‌نوشت:

[1]. مريم آيه 37

[2]. اثبات الهدي ج7ص421

[3]. مريم آيه 75

[4]. غايه المرام ص74