در این سوره دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 22-23

«و في السماء رزقكم و ما توعدون» [1]

روزى شما در آسمان است و آنچه به شما وعده داده مى‌شود.

علامه مجلسى (قدس سره) در تفسير اين آيه شريفه از ابن عباس نقل مى‌كند كه او گفت:

(مراد از آنچه وعده مى‌دهد)، خروج حضرت مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) است. [2]

«فو رب السماء و الأرض إنه لحق مثل ما أنكم تنطقون.» [3]

سوگند به پروردگار آسمان و زمين كه اين مطلب حق است همانگونه كه شما سخن مى‌گوئيد.

اسحاق بن عبدالله از امام چهارم حضرت زين العابدين (عليه السلام) پيرامون تفسير اين آيه روايتى نقل مى‌كند كه حضرت فرمود: «به درستى كه قيام قائم (عليه السلام) حق است، مانند سخنى كه با يكديگر رد و بدل مى‌كنيد (حق و حقيقت است).[4]

پي‌نوشت:

[1]. سوره ذاريات، آيه 22

[2]. الف) بحار الانوار، ج 51، ص53 - ب) اثبات الهدي، ج 7 ص 6

[3]. سوره ذاريات، آيه 23

[4]. الف) ينابيع الموده، ص 429 - ب) اثبات الهدي، ج 7، ص 130

در این سوره هشت آيه مى‌باشد که عبارتند از آيات 1-2-3-4-10- 11-12-13

«حم، و الكتاب المبين، انا أنزلناه في ليلة مباركة إنا كنا منذرين- فيها يفرق كل امر حكيم» [1]

حم، سوگند به اين كتاب آشكار. ما آن را در شبى پربركت نازل كرديم، ما همواره انذار كننده بوده‌ايم. در آن شب كه هر امرى بر طبق حكمت خداوند تنظيم مى‌گردد.

عبدالله بن مسكان از امام صادق و امام كاظم (عليهما السلام) روايت مى‌كند كه فرمودند: «خداوند تبارک و تعالى قرآن را در شب مباركى كه همان شب قدر باشد يكجا به بيت المعمور نازل فرمود، سپس در طول بيست و سه سال تدريجا بر پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) نازل شد، خداوند متعال در شب قدر هر امرى را، از حق و باطل مقدر مى‌نمايد و آنچه رخ مى‌دهد يا بدائى يا مشيتى و يا تقديمي و تأخيرى در اجلها و روز‌ی‌ها و بلاها و أمن و أمنيت و سلامتى و عافيت و غير ذلک كه بايد روى دهد، همه را به رسولش (صلي الله عليه و آله) القاء مي‌كند و بعد از آن حضرت به اميرالمؤمنين و بعد از آن جناب به ائمه طاهرين (عليهم السلام) مى‌رساند تا مى‌رسد و منتهى مى‌شود (به خاتم الأوصياء) صاحب الزمان مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) [2]

«فارتقب يوم تأتي السماء بدخان مبين يغشي الناس هذا عذاب اليم ربنا اكشف عنا العذاب إنا مؤمنون، أنى لهم الذكرى و قد جائهم رسول مبين.» [3]

منتظر روزى باش كه آسمان دود آشكارى پديد آورد. همه مردم را فرا مى‌گيرد، اين عذاب دردناكى است.

(مى‌گويند) پروردگارا عذاب را از ما برطرف كن كه ايمان مى‌آوريم. چگونه و از كجا متذكر مى‌شوند با اين كه رسول آشكار (با معجزات و منطق روشن) به سراغ آنها آمد؟

نشانه‌هاي آخرالزمان و ظهور مهدي آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف):

روايتى از أميرالمؤمنين نقل است كه بر اساس آن رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرموده: ده نشانه است كه قبل از قيامت به هر حال ظاهر مى‌شود:

1- سفياني.

2- دجال.

3- دخان.

4- دابة الأرض.

5- قيام حضرت مهدى (عليه السلام)

6- طلوع آفتاب از مغرب.

7- نزول حضرت عيسى.

8- زلزله در مشرق.

9- زلزله در جزيرة العرب.

10- آتشى كه از اعماق عدن بر مى‌خيزد و مردم را به سوى محشر مى‌راند. [4]

حذيفه يمانى سئوال مى‌كند: يا رسول الله منظور از دخان چيست؟

رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در پاسخ، آيه شريفه «فارتقب يوم تأتي السماء بدخان مبين» را تلاوت فرمود، سپس افزود: دودى است كه ميان مشرق و مغرب را پر مى‌كند و چهل شبانه روز باقى مي‌ماند، اما مؤمن حالتى شبيه زكام به او دست مى‌دهد و اما كافر شبيه مستان خواهد شد و دود از بينى و گوش‌ها و پشت او بيرون مى‌آيد. [5]

پي‌نوشت:

[1]. سوره دخان، آيات 1 ، 2 ، 3 ، 4

[2]. الف ) ينابيع الموده، ص 428 - ب) تفسير جامع، ج 6، ص 283 - ج) تفسير برهان، ج 4، ص 159

[3]. سوره دخان، آيات 10 الي 13

[4]. بحار الانوار، ج 2، ص 209

[5]. تفسير نمونه، ج 21، ص 164

در این سوره يک آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که می‌فرماید:

«إعلموا أن الله يحي الأرض بعد موتها» [1]

بدانيد خداوند زمين را بعد از مرگ آن زنده مى‌كند.

سلام بن مستنير از امام باقر (عليه السلام) نقل مى‌كند كه حضرت (در تفسير اين آيه شريفه) فرمود: «خداوند زمين را به وسيله قائم (عليه السلام) پس از مردن آن به ظلم و ستم، زنده مى‌كند و پس از آن عدل و داد توسط حضرت قائم (عليه السلام) رواج پيدا مى‌كند.» [2]

پي‌نوشت:

[1]. حديد آيه 17

[2]. الف) ينابيع الموده، ص 429 - ب) غايه المرام، ص 752

در این سوره چهار آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 36-37-38-87

«قال رب فانظرني الى يوم يبعثون  قال فأنک من المنظرين الى يوم الوقت المعلوم» [1]

گفت پروردگارا مرا تا روز رستاخيز مهلت ده، فرمود تو از مهلت يافتگانى، (اما نه تا روز رستاخير بلكه) تا روز وقت معينى.

وهب بن جمع گويد: از حضرت صادق (عليه السلام)، در مورد مراد از روز مذكور در اين آيات پرسیدم، حضرت فرمود: «اى وهب، آن روزى است كه پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) بعد از قيام قائم ما مهدى (عليه السلام) انتظار آن را مى‌كشد.» [2]

«و لقد آتيناک سبعأ من المثاني و القرآن العظيم» [3]

ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم.

امام صادق (عليه السلام) درباره سؤالى كه پيرامون اين آيه شريفه از حضرتش شد، فرمود: «ظاهرش سوره حمد است، هفت آيه دارد و دو مرتبه نازل شده يا اين كه در نماز تكرار مى‌شود و يا اين كه بهترين آيات است و باطنش فرزندم است و هفتمين آنها قائم (عليه السلام) است.[4]

پي‌نوشت:

[1]. سوره حجر، آیات 36 ـ 7 ـ 38

[2]. الف) ينابيع الموده، ص 424 - ب). اثبات الهديف  ج 7، ص 101

[3]. سوره حجر، آيه 87

[4]. الف) غايه المرام، ص 737 - ب) اثبات الهدي، ج 7، ص 101

در  این سوره هشت آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آیات آيات 7- 39- 31- 55- 60- 65- 77- 78

«و ان الساعة آتية لاريب فيها» [1]

و اينک رستاخيز (ساعت قيامت) شكى در اين نيست.

ابى سعيد خدرى مى‌گويد: پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرمود:

«ساعت قيامت برپا نمى‌شود مگر اين كه دنيا پر از ظلم و جور دشمن شود، سپس كسى از اهل بيت من قيام مى‌كند و دنيا را پر از عدل و داد می‌كند بعد از اين كه پر از ظلم و دشمن شده باشد.[2] سپس نشانه‌هاى قائم را بيان کرده و می‌فرماید: مهدى از ما اهل بيت است، داراى پيشانى پهن و بينى كشيده عقابى، عدل و داد را بر زمين مى‌گستراند همان گونه كه از جور و ستم پرشده است...» [3]

«اذن للذين يقاتلون بانهم ظلموا و إن الله على نصرهم لقدير» [4]

به كسانى كه بر آنان ستم شده است اجازه نبرد داده شد و خداوند بر ياريشان تواناست.

امام صادق (عليه السلام) در تأويل اين آيه شريفه فرمود: «اين آيه درباره قائم و اصحاب اوست، و هنگام قيام، خون‌بهاى حسين (عليه السلام)  مى‌خواهند و می‌گويند: مائيم صاحب اختياران خون و خون‌خواهان امام حسين (عليه السلام) [5] و خداوند متعال به آنان وعده نصر و پيروزى بر كفار و معاندين را داده است.[6]

«الذين إن مكناهم في الأرض أقاموا الصلاه و آتوا الزكاه و أمروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبه الأمور.» [7]

و ياران خدا كساني هستند كه هرگاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم، نماز را برپا مى‌دارند و زكات را ادا مى‌كنند و امر به معروف و نهى از منكر مى‌نمايند و پايان همه كارها از آن خداست.

ابى‌جارود از امام باقر (علیه السلام) نقل مى‌كند كه فرمود:

«نزول اين آيه در شأن مهدى (عجل الله تعالي فرجه الشریف) و اصحاب اوست، كه شرق و غرب زمين را مالک شوند، خداوند دين را به وسيله ايشان ظاهر  مي‌كند تا آنجا كه اثرى از ظلم و بدعت باقى نمى‌ماند.»

از امام صادق (عليه السلام) روايت ديگرى نیز همچون اين روايت نقل شده است.[8]

«و لايزال الذين كفروا في مريه منه حتى تأتيهم الساعه بغته او يأتيهم عذاب يوم عقيم» [9]

كافران همواره درباره قرآن در شک مى‌باشند تا اين كه روز قيامت ناگهان فرارسد، با عذاب روز عقيم (روزى كه قادر بر جبران نيستند) به سراغشان بيايد.

زراره بن اعين مى‌گويد:

«از امام باقر (عليه السلام) درباره (ساعتی كه ناگهانى مى‌آيد) سئوال كردم، حضرت فرمودند: ساعت (قيام) قائم (عليه السلام) است كه ناگهانى خواهد بود.»

«و من عاقب بمثل ما عوقب به ثم بغى عليه لينصرنه الله إن الله لعفو غفور» [10]

هر كس به همان مقدار كه به او ستم شده، مجازات كند، سپس كسى كه مورد تعدى قرار گيرد، خدا او را يارى خواهد كرد خداوند بخشنده و آمرزنده است.

از امام صادق (عليه السلام) در تفسير اين آيه روايت شده كه فرمودند:

«هنگامى كه رسول خدا (صلي الله عليه و آله) براى رهايى از دست كفار و مشركين از مكه خارج شدند و به سوى غار رفتند، مشركين حضرت را تعقيب كردند، تا او را بكشند، ولى موفق نشدند. آنگاه در جنگ بدر درگيرى شديدى بين پيامبر (صلي الله عليه و آله) و كفار شد و سرانجام « عتبه بن ربيعه» و «شيبه بن ربيعه» و «وليد بن عتبه» و «حنظله بن ابى سفيان» و «ابوجهل» و عده زيادى از كفار به دست رسول خدا (صلي الله عليه و آله) و اصحاب او به قتل رسيدند. ولى بعد از وفات رسول خدا (صلي الله عليه و آله) پسر هند، دختر عتبه بن ربيعه  (معاويه بن ابى سفيان) عقده و كينه خود را اظهار نمود و با اطاعت و پيروى نكردن از اميرالمؤمنين (عليه السلام) و جنگ با آن حضرت و هچنين فرزندش، يزيد از روى ظلم و ستم امام حسين (عليه السلام) را شهيد نمود و اين دشمنى و كينه ديرينه خود را اظهار نمود و با خواندن اشعار ذیل (در حالى كه سر مقدس امام حسين (عليه السلام ) مقابل او بود) كينه توزى و دشمنى خود را با اهل بيت بيان نمود:

ليت اشياخي ببدر شهدوا

وقعه الخزرج من وقع الاسل

لاهلوو استهلوا فرحا

ثم قالوا يا يزيد لا تشل

لست من خندق ان لم انتقم

من بني احمد ما كان فعل

قد قتلنا الاقوم من ساداتهم

و عدلناه ببدر فاعتدل

در پايان اين آيه شريفه آمده «لينصرنه الله» يعنى: خداوند متعال او را (پيامبر خود را) با قائم مهدى كه از فرزندان اوست يارى خواهد نمود.»

«و يمسک السماء ان تقع علي الأرض إلأ بإذنه» [11]

و آسمان (كرات و سنگهاى آسمانى) را نگه مى‌دارد تا بر زمين جز به فرمان او فرو نيفتد؟

پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) فرمود:

«امامان بعد از من، 12 نفرند، اول آنها على بن ابيطالب و آخرينشان، القائم بالحق (مهدى) است اگركسى منكر آنها شود، يا منكر يكى از آنها شود، منكر من خواهد بود و به واسطه آنها (امامان) است كه خداوند آسمان را از فرو افتادن بر روى زمين نگه داشته و زمين را حفظ نموده كه به مردم آسيبى نرساند. سپس آية فوق را تلاوت نمود «و يمسك السماء» تا آخر.

«يا ايها الذين آمنوا اركعوا و اسجدوا و اعبدوا  ربكم و افعلوا الخير لعلكم تفلحون و جاهدوا في الله حق جهاده هو اجتباكم و ما جعل عليكم في الذين من حرج ملة ابيكم ابراهيم هو سماكم المسلمين من قبل و في هذا ليكون الرسولى شهيدا عليكم و تكونوا شهداء على الناس فأقيموا الصلاه و آتو الزكاه و اعتصموا بالله هو مولاكم فنعم المولى و نعم النصير.» [12]

ترجمه آيات در متن حديت آمده است.

در كافى به سند از بريد عجلى روايت كرده، كه گفت:

«به امام ابى جعفر (عليه السلام) عرض كردم؟ معناى آيه، «يا أيها الذين آمنوا اركعوا» تا آخر آيه، و آیه «و جاهدوا في الله حق جهاده» تا آخر آيه چيست؟

امام باقر (عليه السلام) فرمود: منظور اين آيه، مائيم، منتخب شدگان و نيز مائيم كه خداى تعالى در دين براى ما (حرجى) قرار نداده، حرج، سختى است شديدتر از آنچه كلمه «ضيق» افاده مى كند.

در مورد اين جمله از آيه شريفه: «ملة ابيكم ابراهيم»، حضرت فرمود:

منظور خصوص مائيم «هو سمّاكم المسلمين» خداى عزوجل ما را با آنچه كه از ناحيه خداى تبارک و تعالى به ما رسانيده گواه ما كرد و ما را تا روز قيامت ( به آنچه ما به ايشان رسانديم) گواه بر مردم قرار داده است. پس هر كس روز قيامت را قبول دارد، ما او را تصديق مى‌كنيم و هر كه منكر قيامت است ما منكر او خواهيم بود.»

پي‌نوشتها:

[1]. سوره حج، آيه 7.

[2]. فرائد السمطين، ج 2، ص 216.

[3]. همان.

[4]. سوره حج، آيه 39.

[5]. الف) اثبات الهدي، ج 7، ص 104 - ب) غايه المرام، ص 742.

[6]. تفسير صافي، ج 3، ص 381.

[7]. سوره حج، آيه 41.

[8]. الف) ينابيع الموده،  ص425 - ب) شواهد التنزيل، ج1، ص 400 نزديک به همين مضمون تقريبا - ج) تفسير فوات بن ابراهيم كوفي، ص 274.

[9]. سوره حج، آیه 55.

[10]. سوره حج، آیه 60.

[11]. سوره حج، آیه 65.

[12]. سوره حج، آیات 77-78.

در قرآن آیات متعدی پیرامون مهدویت وجود دارد به عنوان مثال، در سوره جاثیه، دو آيه پیرامون مهدویت وجود دارد که عبارتند از آيات 14ـ 29

الف: «قل للذين آمنوا يغفروا للذين لايرجون أيام الله، ليجزى قوما بما كانوا يكسبون» [1]

به مؤمنان بگو: كسانى را كه اميد به ايام الله (روز رستاخيز) ندارند، مورد عفو قرار دهد تا خداوند در آن روز هر قومى را به اعمالی كه انجام مى‌دادند، جزا دهد.

نقل شده که روزى حضرت سجاد (عليه السلام) خواست يكى از غلامان خود را به جهت خطایی که مرتکب شده بود، تأديب كند، آن غلام آيه فوق را تلاوت نمود. لذا حضرت از او درگذشت، غلام گريه كرد، حضرت به او فرمود: چرا گريه مى‌كنى؟ غلام عرض كرد: اى مولاى من معلوم مى‌شود من از كسانى هستم كه به روزهاى خدا- ايام الله- اميدوارى ندارم. حضرت فرمود: تو اميد دارى؟ غلام، عرض كرد: بلى اى مولاى من. حضرت فرمود: تو در راه رضاى خدا آزادى، من دوست ندارم مالک! بنده‌اى باشم كه به ايام الهى اميدوار است. برو كنار قبر رسول خدا (صلي الله عليه و آله) دعا كن و بگو، پروردگارا على بن الحسين (عليه السلام) را بيامرز. [2]

و نيز از حضرت صادق (عليه السلام)، روايت شده كه پيرامون ايام الله فرمود: «اميدوارى در آيه مذكور سه روز است:

ا- روز قيام قائم، مهدى (عليه السلام)

2- روز رجعت.

3- روز قيامت.» [3]

ب: «هذا كتابنا ينطق عليكم بالحق» ]4]

اين كتاب ماست كه به حق با شما سخن مى‌گويد.

ابى‌بصير مى‌گويد: به امام صادق (عليه السلام)، عرض كردم: منظور كلام خدا از «هذا كتابنا ينطق عليكم بالحق»، چيست؟

حضرت فرمود: «كتاب كه سخن نمى‌گويد، بلكه محمد و اهل بيت او- (اول آنها على اميرالمؤمنين و آخرينشان قائم(عليه السلام)- آنهايند كه ناطقون به كتاب مى‌باشند». [5]

اولين سخن قائم آل محمد (عجل الله تعالي فرجه الشریف)، هنگام ظهور كنار كعبه، «أنا بقية الله» است. سپس اين آيه را «بقية الله خير لكم إن كنتم مؤمنين» [6] تلاوت مى‌كند. [7]

پي‌نوشت:

[1]. جاثيه، آيه 14

[2]. تفسير جامع ج 6 ص 302

[3]. قندوزی حنفی، ينابيع الموده ص 428

[4]. جاثيه، آيه 29

[5]. مجلسی، بحار الانوار ج 23 ص 197

[6]. سوره هود، آيه 86

[7]. المهدي الوعود عند علماء اهل السنه ص 131